महाभारत

महाभारतातलें हें दोन भारतीय महाकाव्यांतलें एक महाकाव्य. रामायण हें दुसरें महाकाव्य. महाभारताची रचणूक संस्कृत भाशेंतल्यान जाल्ली आसून, तें संवसारांतलें एक सगळ्यांत व्हड अशें काव्य आसा. प्रचलित महाभारतांत सुमार एक लाख श्लोक आसून तांची वेगवेगळ्या अठरा पर्वांनी विभागणी केल्ली आसा. कृष्णव्दैपायन व्यास हाणें हो ग्रंथ रचला अशी सर्वसादारण समजूत आसा. पूण तज्ञांच्या मतान ही एका मनशाची करणी नासून, ताचे खूब कर्ते आसात. श्लोकांची रचना, मोवाळ भास आनी श्लोकांत केल्ल्या वर्णनांचें व्हडपण ह्या गुणांक लागून महाभारत ग्रंथाक महाकाव्याचो मान मेळ्ळो.

हस्तिनापुरच्या कुरू राजाचे वंशज कौरव-पांडव हांच्यांत ल्हानपणासावन निर्माण जाल्ली दुस्मानकाय, तांच्यांतले मतभेद, तांच्यांत वेगवेगळ्या प्रसंगांचेर जाल्लीं किजीलां आनी निमाणेकडेन तांच्यांत जाल्लें व्हड झूज होच महाभारत ग्रंथाचो सार आसा. कुरुवंशीय सम्राट शंतनू हाचीं दोन लग्नां जालीं. ह्या लग्नासावनूच ही विरकथा सुरू जाता. शंतनूची पयली बायल गंगा हिचेपसून ताका देवव्रत (भीष्म) हो चलो जालो. उपरांत ताणें दाश राजकन्या सत्यवतीकडेन लग्न केलें. पूण लग्न जावचे पयलीं तिणें आपल्या चल्याकूच राजपद मेळचें म्हूण शंतनूक अट घातिल्ली. पितृभक्तीक लागून देवव्रतान ह्या लग्नाक मान्यताय दिली. आपूण राजपद घेवचो ना आनी पुराय आयुश्य ब्रह्मचारी रावतलो अशी व्हड प्रतिज्ञा ताणें केली. हाका लागून ताका ‘भीष्म’ हें नांव मेळ्ळें.

शंतनूकडेन लग्न जावचे पयलीं, सत्यवती हिका पराशर मुनीसावन कृष्णव्दैपायन व्यास हो चलो जाल्लो. ह्या व्यासान मुखार ‘महाभारत’ हें महाकाव्य रचलें. शंतनूकडेन लग्न जालेउपरांत सत्यवतीक चित्रांगद आनी विचित्रवीर्य हे चले जाले. पूण तांकां भुरगेपणांतूच मरण आयलें. हाका लागून आपली वंशावळ चालू दवरपाखातीर सत्यवतीन आपलो कानीन चलो कृष्णव्दैपायन व्यास हाचेवरवीं आपल्या सुनांच्या म्हळ्यार अंबिका आनी अंबालिका हांचे कुशींत नियोगविधीन धृतराष्ट्र आनी पांडू हे दोन चले निर्माण केलें. धृतराष्ट्र कुड्डो आशिल्ल्यान पांडूक राजपद मेळ्ळें. उपरांत धृतराष्ट्राचें गांधारीकडेन तर पांडूचें कुंती आनी माद्रीकडेन लग्न जालें. धृतराष्ट्राचे शंबर चले कौरव आनी पांडूचे पांच चले पांडव हे एकठांयूच वाडले. पूण ल्हानपणासावनूच असुयेंतल्यान तांच्यांत सदांच किजीलां जातालीं. मुखार राजपद कोणाक मेळचें हाचेर वाद जावन तांचेभितरली दुस्मानकाय चड वाडली. निमाणेकडेन ह्या महाकाव्यांत कौरव-पांडव हांचेभितर जाल्ल्या म्हाझुजाचें वर्णन केलां. कुरुक्षेत्राच्या मळार जाल्लें हें झूज अठरा दीस चालू आशिल्लें. ह्या झुजांत भारतांतल्या चडशा राजांनी वांटो घेतिल्लो. हातूंत कौरवांचो पुरायपणान नाश जालो. वनिमाणेकडेन अभिमन्यूसावन उत्तरेक जाल्लो चलो परिक्षित हाका हस्तिनापूरांत राज्याभिशेक करून पांडव स्वर्गलोकांत गेले.

झूज काबार जालेउपरांत कौरव-पांडवांचो पितामह व्यास मुनी हाणें ही झूजकथा श्लोकांच्या रुपांत गणपतीक सागंली. गणपती देवान ती एके रातीभितर बरोवन काडली असो समज आसा. होच ग्रंथ मुखार महाभारत नांवान प्रसिध्द जालो.

महाभारताची मुखेल कथा 18 पर्वांनी सांगल्या, ती अशी : 1) आदि, 2) सभा 3) वन 4) विराट 5) उद्योग 6) भीष्म 7) द्रोण 8) कर्ण 9) शल्य 10) सौप्तिक 11) स्त्री 12) शांती 13) अनुशासन 14) आश्र्वमेधिक 15) आश्रमवासिक 16) मौसल 17) महाप्रस्थानिक 18) स्वर्गारोहण.

1) आदिपर्व

हें पर्व दुष्यंत-शकुंतला हांचो चलो सम्राट भरत, हाचे वीरकथेसावन सुरू जाता. भरताच्या कुळांत हस्तिनापूर हांगा जल्माक आयिल्लो कुरू राजा आनी मुखार कुरूवंशीय सम्राट शंतनू हांची कथाय हातूंत सांगल्या. शंतनूची पयली बायल गंगा, हिचे पसून ताका देवव्रत हो चलो जालो. उपरांत शंतनूचें सत्यवतीकडेन लग्न जालें. आपल्या बापायचें सत्यवतीकडेन लग्न जावचें म्हूण देवव्रत हाणें केल्ले प्रतिज्ञेक लागून तो मुखार भीष्म ह्या नांवान प्रसिद्द जालो. सत्यवतीक, चित्रांगद आनी विचित्रवीर्य हे दोन चले जाल्ले. पूण तांकां ल्हानपणांतूच मरण आयलें. कुरू वंशावळ चालू दवरपाखातीत सत्यवतीन आपलो कानीन चलो व्यास हाचे सावन नियोग विधीन अंबालिका आनी अंबिका ह्या विचित्रवीर्याच्या विधवांचे कुशींत पांडू आनी धृतराष्ट्र निर्माण केले. विदूर हो व्यासासावन विचित्रवीर्याचे दासीक जाल्लो चलो. तो म्हागिन्यानी आशिल्लो. धृतराष्ट्र, पांडू आनी विदूर हांचें शिक्षण एकेचकडेन जालें. उपरांत धृतराष्ट्राचें गांधारी कडेन तर पांडूचें कुंती आनी माद्री कडेन लग्न जालें. एक दीस पांडू शिकार करपाच्या निमतान रानांत गेल्ले कडेन ताच्या हातांतल्यान चुकून एका मुनीचो वध जालो. त्यावेळार तो मुनी, आपले बायलेचो उपभोग घेतालो. मरता आसतना ताकाय उपभोग घेतना मरण येवं असो त्या मुनीन पांडूक शाप दिलो. हाका लागून कुंतीन एका ऋषीन शिकयल्ले मंत्रविद्येच्या आदारान यम, वायू आनी इंद्र ह्या देवांसावन आपले कुशींत धर्म, भीम आनी अर्जुन हे चले निर्माण केले. आश्र्विनीकुमारासावन माद्रीचे कुशींत नकुल आनी सहदेव जल्माक आयले. जूस्त ह्याच वेळार गांधारीय गुरवार आशिल्ली. आपले आदीं कुंती आनी माद्रीक चले जाले हें आयकून तिका व्हड धक्को बसलो. ह्या धक्क्यानूच तिचो गर्भपात जालो. पूण ती गर्भपेशी इबाडची न्हय म्हूण तुपाचे कायलींत दवरिल्ली. व्यासाचे सांगणेवयल्यान त्या गर्भाचेर थंड उदकाचो शिंताडो मारतकूच ताचे एकशे एक कुडके जावन तातूंतल्यान शंभर चले आनी एक चली जाली. हेच शंभर चले मुखार कौरव म्हूण प्रसिद्द जाले. दुर्योधन हो कौरवांचो व्हडलो भाव. उपरांत पांडून राजपदाचो त्याग करून तो माद्री सयत वनयात्रेक गेलो.

पांडू वनप्रस्थ जाले उपरांत धृतराष्ट्र राजा जालो. ताचे शंभर चले कौरव आनी पांडूचे पांच चले पांडव एकठांयूच वाडले. पूण ते सदांच एकामेकांचो दुस्वास करताले. द्रोणाचार्य हो तांचो गुरू आशिल्लो. कुंतीचो कानीन चलो कर्ण होय कौरव-पांडवांवांगडा धनुर्विद्या शिकलो. कर्ण आनी दुर्योधन हांच्यांत अतूट इश्टागत निर्माण जाली. दुर्येधनान कर्णाक अंगदेशाचो राजा केलो. मुखार दुर्योधन हाणें बलरामाकडच्यान गदाझुजाचें शिक्षण घेतलें तर कर्ण हाणें परशुरामाकडल्यान अस्त्रविद्येचें गुपीत जाणून घेतलें. पेटोवन पांचूय पांडव कुंतीक घेवन रानांत पळून गेले. रानांत लिपून भोंवता आसतना, पांडवांनी केल्ल्या धाडसी कृत्त्यांचें वर्णन ह्या पर्वांत सांपडटा. ह्याच तेंपार भिमाचें लग्न हिडींबा हे राक्षस कुळयेंतले चलयेकडेन जालें. हिडीबाक उपरांत भीमासावन घटोत्कच हो चलो

कौरव-पांडव हांचे शिक्षण सोंपलें उपरांत भीष्म हाणें कुरू घराण्याचो जेश्ठ पुत्र युधिष्ठीर हाचो राज्याभिशेक केलो. अशे रितीन राज्यवेव्हाराचीं सुत्रां पांडवांकडेन आयलीं. कौरवांक हे गजालीची तिडक मारली. तांणी वारणावत नगरींतल्या लाखेच्या महालांत पांडवांक हुलपावन मारपाचो बेत रचलो. पूण विदुर हाणें पांडवांक वेळारूच शादूर केल्ल्यान, त्या महालाक उजो जालो. मुखार पांडवांनी द्रुपद राजाच्या दरबारांत वचून ताची चली द्रौपदी कशी मेळयली, तशेंच ह्या वेळार पांडवांची श्रीकृष्णाकडेन जाल्ली वळख आनी उपरांत पांचूय पांडवांचें द्रौपदीकडेन कशे रितीन लग्न जालें हाचीं पुराय म्हायती ह्या पर्वांत मेळटा.

पांडव जिवीत आसात आनी तांचें द्रौपदीकडेन लग्न जालां ही खबर कळटकूच, भीष्म आनी धृतराष्ट्र हांणी पांडवांक आफोवन हाडले. पांडव हस्तिनापुरांत परत आयल्या उपरांत तांचे आनी कौरवांचे वैर आनीक वाडलें. तांच्यांत परत किजीलां जावपाक लागलीं. हाका लागून भिष्मान राज्याचे दोन वांटे करून इंद्रप्रस्थ ही राजधानी पांडवांक दिली. इंद्रप्रस्थ हांगा रावपाक आयलेउपरांत एके बायलेवयल्यान पांडवांभितर तंटो जावचो न्हय म्हूण नारदान वर्सांतले दोन म्हयने बारा राती एका पांडवान द्रौपदीकडेन संबंद दवरचो असो नेम घालून दिलो. हो नेम मोडटा ताणें एक वर्स वनवास भोगचो अशेंय तांणी थारायलें. एके रातीक चुकून अर्जुनाकडच्यान नेमभंग जाल्ल्यान ताणें एक वर्स वनवासाची ख्यास्त भोगून प्रायश्र्वित घेतलें. हें प्रायश्र्वित करता आसतना अर्जुनाचें उलुपी नागकन्येकडेन तशेंच चित्रांगदा हे राजकन्येकडेन लग्नां जालीं. उपरांत श्रीकृष्णाची भयण सुभद्रा हीचेकडेन अर्जुनाचें लग्न जालें. प्रायश्र्वित घेतल्या उपरांत तो सुभद्रेक घेवन इंद्रप्रस्थाक परत आयलो. उपरांत द्रौपदीक पांडवांसावन पांच चले जाले आनी सुभद्रेक अर्जुनासावन अभिमन्यू जालो.

2) सभापर्व

मायासूर हाणें पांडवांक दिल्ले व्हड अद्भूत सभेंत (महाल) युधिष्ठीर गादयेर बसलो. नारदान ताका राजसूय यज्ञ करताक सांगलें.हो यज्ञ घडोवन हाडपाखातीर भीम, अर्जुन, नकुल आनी सहदेव हांणी चारूय दिकांचेर जैत मेळोवन खूब धनसंपत्ती इंद्रप्रस्थाक हाडली. ह्या वेळार भीमान जरासंधाचो वध केल्लो. राजसूय यज्ञ चालू आसतना अग्रपुजेवेळार शिशुपाल हाणें आडमेळीं हाडपाचे यत्न केले म्हूण श्रीकृष्णान आपल्या सुदर्शन चक्रान ताचो वध केलो.

इंद्रप्रस्थ हांगा रावून पांडव स्वतंत्रपणान राज्यकारभार चलोवपाक लागले. पूण तांच्यांतलें आनी कौरवां भितल्लें वैर केन्नाच उणें जालें ना. पांडवांचो खंयचेय स्थितींत पराभव करप हें कौरवांचें मुखेल ध्येय जालें.हाका लागून शकुनीच्या सांगण्यावल्यान दुर्योधनान, पांडवांक धूंत खेळपाखातीर हस्तिनापुरांत आपयले. हस्तिनापुरांत आयल्याउरांत, शकुनी कौरवांचे वतीन तर युधिश्ठीर पांडवांचे वतीन धूत खेळपाक लागूले. हातूंत युधिश्ठीराचो पुरायपणान पराभव जालो. पांडव कौरवांचे दास तर द्रौपदी दासी जाली. द्रौपदी कौरवांची दासी जाल्याउपरांत, दुःशासनान तिका भर दरबारांत हाडून तिचें वस्त्रकरण करपाचो यत्न केलो. पूण जूस्त ह्या वेळार श्रीकृष्ण येवन ताणें द्रौपदीची लज राखली. सभापर्वांतली ही कृष्ण-द्रौपदीची आख्यायिका खूब प्रसिध्द आसून ती वेगवेगळ्या आवृत्त्यांनी वेगवेगळे तरेन सांगल्या. ह्या वेळार थंय आशिल्ल्या धृतराष्ट्राक आपल्या पुतांचें कर्तूत्व आवडलें ना. ताणें पांडवांक दास्यमुक्त करून तांचें राज्य तांकां परत दिलें. पूण कौरवांनी आपल्या बापायक विरोध करून पांडवांक धूत खेळपाखातीर परत आव्हान केलें. हे खेपे कोण हारतले ताणें बारा वर्सां वनवास आनी एक वर्स अज्ञातवाच भोगचो अशी अट घाली. ह्या वेळारूय पांडवांचो पराभव जालो. हो सगळो इतिहास ह्या पर्वांत सांगला.

3) वनपर्व

धूत खेळांत, दुसरे खेपेय पराभव जाल्या उपरांत पांडव द्रौपदीक घेवन, कार्तिक शुध्द पंचमी दिसा रानांत गेले आनी थंयच्या तांच्या राबित्या संबंदींचें वर्णन ह्या पर्वांत आयलां. पांडव रानांत पावले, तेन्ना सावनूच ते कौरवांआड झूजपाचे तयारेक लागले. हाका लागून अर्जुन हिमालयाचेर गेलो.थंय ताणें तप करून शंकर देवाकडच्यान पाशुपतास्त्र हाशील केलें. उपरांत अश्ट लोकपालांनीय ताका आपआपल्यो शक्ती दिल्यो. इंद्रलोकांत गेल्लो तेन्ना इंद्रान अर्जुनाक आपल्याकडच्यो सगळ्यो अस्त्रविद्या शिकयल्यो. अर्जुन तपश्र्वर्येक गेल्लो त्या वेळार हेर पांडवांनी लोमश ऋषीवांगडा तीर्थयात्रा केल्यो. तीर्थयात्रा करून जालेउपरांत पांडवांनी व्दैतवनांत आपलो राबितो केलो. व्दैतवनांत आसतना जयंद्रथ हाणें द्रौपदीचो अपमान केल्लो म्हूण पांडवांनी ताका आपलो दास केलो.

4) विराट पर्व

आज्ञातवासांत, पांडवांच्या विराट नगरींतल्या वेव्हाराचें दर्शन ह्या पर्वांत घडटा. बारा वर्सांचो वनवासाचो काळ सोंपत आयलो तसो, एक वर्साचो अज्ञातवास खंय काडचो हो व्हड प्रस्न पांडवां मुखार उबो रावलो. त्या वेळार यमधर्म हाणें तांकां दर्शन दिवन, पांडवांक विराट राजाचे नगरींत अज्ञातवास काडपाचो आदेश दिलो. विराट नगरींत वचचे पयलीं पांडवांनी आपलीं शस्त्रां एका शमी रुखार दवरलीं. विराट राजनगरींत आयल्या उपरांत युधिष्ठीर कंक ब्राह्मण जालो. भीम विराटाच्या पाकघरांत रांदपी म्हूण वावूरपाक लागलो. अर्जुन बृहन्नडा जावन नृत्यशाळेंत चलयांक नृत्य-गायन शिकोवपाक लागलो. तर नकूल विराट राजाच्या घोडयांची आनी सहदेव गोरवांची देखरेख करपाक लागलो.द्रौपदी ही सैरंध्री जावन राजघराण्यांतल्या बायलांक तांचो शृंगार करपाक मदत करूंक लागली. ह्या तेंपार विराट राणी सुदेष्णाच्या भावांनी म्हळ्यार कीचक आनी अनुकीचक हांणी द्रौपदीचो विनयभंग करपाचो यत्न केलो, म्हूण भिमान त्या दोगांयकूय मारून उडयले.

अज्ञातवास पुराय जावचे पयलीं पांडवांक कोणेय वळखले जाल्यात, तांणी परत बारा वर्सां वनवास आनी एक वर्स अज्ञातवास करचो पडटलो अशी धुतांतली अट आशिल्ली. हाका लागून कौरवांनी पांडवांक अज्ञातवास सोंपचे पयलीं सोदून काडपाखातीर चारूय दिकांनी गुप्तहेर धाडिल्ले. कीचड आनी ताचो भाव अनुकीचक हांकां कोणेतरी जिवेशीं मारल्यात ही खबर गुप्तहेरांकडच्यान कौरवांक कळ्ळी. भीमाखेरीज कीचकाक मारप दुसऱ्या कोणाकूच शक्य ना हाची कौरवांक पुराय जाणीव आशिल्ली. हाका लागून पांडवांक सोदून काडपाखातीर कौरवांनी विराट राज्याचेर घुरी घाली. कौरवांआड झूजपाखातीर पांडवांनी विराट राजाक आदार केलो. अर्जुनाक झुजामळार पळोवन दुर्योधन खोशी जालो. अज्ञातवास पुराय जावचे पयलींच पांडवांची वळख पटली, हाका लागून पांडवांनी परतून बारा वर्सां वनवास आनी एक वर्स अज्ञातवास काडचो अशें दुर्योधनान फर्मायलें. पूण पांडवांनी एक वर्साचो अज्ञातवास पुराय केला हें भीष्मान कौरवांक पटोवन दिलें. दुर्योधन आपलें सैन्य घेवन परत गेल्याउपरांत, पांडवांनी आपलें खरें रूप विराट राजाक दाखयलें.मुखार विराट राजान आपली धूव उत्तरा हिचें अभिमन्यूकडेन लग्न लावन दिलें. ही सगळी कथा ह्या पर्वांत सांगल्या.

5) उद्योगपर्व

पांडव विराट नगरीसावन आयल्या उपरांत तांणी श्रीकृष्णाचे मध्यस्थीन कौरवांकडेन आपलें राज्य परत मागलें. पूण कोरवांनी तें मानलेंना. निमाणेकडेन आपलें राज्य मेळोवपाखातीर पांडवांमुखार झूज हो एकूच मार्ग उरलो. पांडव आपलेआड झुजाची तयारी करतात हाची जाणीव जावन कौरवांनी हेर राजांकडेन युती करपाक सुरवात केली. अशे रितीन दोनूय पंगडांनी व्हड सैन्य उबें केलें. सादारणपणान कुलू-कांगडा ते मध्य आशियामेरेनच्या राजांनी कौरवांक तेंको दिल्लो. मध्ददेश, विंध्यपृष्ठ, प्राच्यजनपद, अपरान्त आनी सौराष्ट्र हांगाचे राजा पांडव पक्षाक मेळ्ळे.

झूज टाळपाचो निमाणो उपाय म्हूण श्रीकृष्ण सात्यकी हाका घेवन हस्तिनापुराक गेलो. कौरवांचे सभेंत ताणें नमळायेन पांडवांक अर्दें राज्य दिवपाक सांगलें. पूण कौरव पांडवांक राज्याचो इल्लो कुडको लेगीत दिवपाक तयार ना जाले. कृष्णाचो हो निमाणो उपायूय निकामी थरलो. कौरवांचे सभेंतल्यान निर्शेवन भायर सरील्लो कृष्ण उपरांत कर्णाक वचून मेळ्ळो. कर्ण हो कुंतीचो लग्नापयलींचो चलो आसून पांडवांचो व्हडलो भाव आसा हाची जाणीव करून दिवन,कृष्णान कर्णाक पांडव पक्षाक मेळपाक सांगलें. पूण कर्ण दुर्योधनाचो लागींचो इश्ट आशिल्ल्यान ताणें हो प्रस्ताव मान्य केलो ना. श्रीकृष्ण शिश्टाय हे नामनेचे घडणूकेचें वर्णन ह्या पर्वांत आयलां.

6) भीष्मपर्व

झूज टाळपाचे सगळे उपाय निकामी थरल्याउपरांत युधिश्ठिरान आपल्या भावांक झुजाची परवानगी दिली. दोनूय पक्ष आपआपलें व्हड सैन्य घेवन कुरूक्षेत्र मळाचेर उबे रावले. धूत खेळांत कौरवांनी केल्ल्या आपमानाचो बदलो घेवपाखातीर पांडव वनवासांत गेल्ले तेन्ना सावनूच तयारेक लागिल्ले. पूण झुजाक उबे रावल्या उपराणत आपल्याच गुरूचो, दायज्यांचो, तसोच भावांचो वध करप म्हळ्यार व्हड पाप करप हें येवजून अर्जून सुरवेक कौरवांआड झगडपाक तयार नासलो. पूण ह्या वेळार भगवान श्रीकृष्णान अर्जुनाक उपदेश करून झूज करपाक प्रवृत्त केलो. भीष्मपर्वांत श्रीकृष्णान अर्जुनाक उपदेश सांगलो तो भगवद्गीता नांवान प्रसिध्द आसून तो हिंदू धर्माचो एक पवित्र ग्रंथ आसा. भगवद्गीता ही ह्या पर्वाची एक व्हड देणगी आसा.

धृष्टद्यूम्न हो पांडवांचो सेनापती जाल्यार कौरवांनी भीष्माक सेनापती म्हूण नेमिल्लो. भीष्म पर्वांतली म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार, झुजाच्या णवव्या दिसा भीष्मान केल्लो व्हड पराक्रम आनी उपरांत अर्जुनान केल्लो भीष्माचो वध. भीष्म हो एक पराक्रमी झुजारी आशिल्लो. हाका लागून ताका मारपाखातीर अर्जुनाक शिखंडीचो आदार घेवचो पडलो. धाव्या दिसा शिखंडी भीष्मुखार उबो रावलो. पूण आपूण बायलमनशेवांगडा केन्नाच झगडचो ना अशी भीष्मान प्रतिज्ञा घेतिल्ली. शिखंडी हो मुळांत बायल आशिल्लो आनी उपरांत दादलो जालो. हाका लागून भीष्मान शिखंडीचेर शस्त्र उबारलें ना. हे स्थितीचो फायदो घेवन, अर्जुन शीखंडीच्या आडसाक रावून भीष्माचेर बाण सोडीत रावलो. खूब बाण लागिल्ल्यान भीष्म रथांतल्यान सकयल पडलो. भीष्म जमनीचेर पडिल्लो तेन्ना दक्षिणायन आशिल्लें. तो इच्छामरणी आशिल्ल्यान उत्तरायण लागमेरेन ताणें प्राण सोडलो ना.

7) द्रोणपर्व

ह्या पर्वांत द्रोणाचार्याचे झुजांतले कामगिरीचें वर्णन आसा. भीष्म सकयल पडल्याउपरांत दुर्येधनान गुरू द्रोणाचार्य हाका कौरवांचो सेनापती म्हूण नेमलो. ह्या पर्वांत द्रोणाचार्य हाणें रचिल्ल्या चक्रव्युहाचें आनी अभिमन्यू हाणें केल्ल्या व्हड पराक्रमाची व्हडवीक सांगल्या.