दत्तो वामन पोतदार
दत्तो वामन पोतदार (जल्म - 5 आगस्ट 1890, बिरवाडी-कुलाबा; मरण - 6 अक्टोबर 1979) एक व्हड इतिहास संशोधक, मराठी लेखक आनी शिक्षणीक, समाजीक आनी संस्कृतीक क्षेत्रांनी व्हड योगदान दिवपी व्यक्ती.
जल्म आनी शिक्षण
[बदल]तांचो जल्म ५ ऑगस्ट १८९० ह्या दिसा बिरवाडी-कुलाबा ह्या वाठारांत जालो. ताच्या घराण्याचें मूळ आशिल्लें. पूण आदिलशाहिच्या काळांत ताच्या पुर्वजाक पोतदार वा खजिन्याचो तेन्नाच्यान तांचें ओर्पे हे उपनांव वचून तांकां पोतदार हें नांव पडलें. ताचें मुळावें आनी माध्यमिक शिक्षण पुणेंच्या नूतन मराठी विद्यालयांत जालें. १९०६त तो मॅट्रीक जालो. १९१०त ताणें पुण्याच्या फर्ग्युसन म्हाविद्यालयांतल्यान बी. ए. ची पदवी घेतली.
वावर
[बदल]'न्यू पुना' (सर परशुरामभाऊ कॉलेज) हे कॉलेजींत शिकोवपाचें काम ताका मेळ्ळें. फुडें नुतन मराठी विद्यालय हे मराठी शाळेचो आनी नुतन मराठी विद्यालयाचो अधिक्षक म्हणूनूय ताणें कांय काळ काम केलें. आपले जिणेंत ताणें सतत अभ्यास करून जायत्यो पदव्यो मेळयल्यो.
१९१५त पुण्याचे शिक्षण प्रसारक मंडळी हे संस्थेचो तो वांगडी जालो. १९३३-३६ ह्या काळांत तो महाराष्ट्र साहित्य पत्रिकेचो संपादक आशिल्लो. १९४६-५० ह्या काळांत पुण्याच्या शिक्षण प्रसारक मंडळिचो अध्यक्ष भरिल्या मराठी साहित्य परिशदेचो कार्याध्यक्ष आशिल्लो. १९४६-५० ह्या काळांत ताणें संयुक्त महाराष्ट्र परिशदेचो उपाध्यक्ष म्हणून काम केलें. १९४८त तो पुण्याच्या टिळक महाराष्ट्र विद्यापिठाचो कुलगुरू जालो. १९६०-६३ ह्या काळांत तो पुणें विद्यापिठाचो कुलगुरू आशिल्लो. १९३९-४९ ह्या काळांत तो हिंदुस्थानी बोर्डाचो वांगडी आशिल्लो. फुडें ह्याच बोर्डाचो तो अध्यक्ष जालो. १९५०-५३ ह्या काळांत तो हिंदी शिक्षण समितीचो अध्यक्ष आशिल्लो. कांय वर्सां तो संस्कृत म्हामंडळाचोय अध्यक्ष आशिल्लो. १९२२त भारतीय इतिहासीक अभिलेख आयोगाचे मुंबय बसकेक वांगडी म्हणून ताका आपयलो. १९४०त भारत सरकारा वतीन त्याच आयोगाचो वांगडी म्हणून ताची नेमणूक जाली. हाचेंभायर संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीच्या बौध्दीक मार्गदर्शनांत ताणें वांटो घेतिल्लो. मराठी शुध्दलेखन म्हामंडळाचो तो कांय वर्सां अध्यक्ष आशिल्लो. १९१८-४७ ह्या काळांत तो भारत इतिहास संशोधक मंडळाचो चिटणीस आनी उपरांत १९७३ मेरेन ह्याच मंडळाचो कार्याध्यक्ष आशिल्लो.
ताणें 'मॉडर्न इंडियन हिस्टरी कॉंग्रेस' (१९३५) आनी 'महाराष्ट्र राश्ट्रभाशा सभा' ह्यो दोन नव्यो संस्था स्थापन केल्यो. मॉडर्न इंडियन हिस्टरी कॉंग्रेस ही संस्था ताणें पुण्यांत स्थापन केली आनी तिचें पयलें अधिवेशन पुण्यांतूच भरयलें. पूण फूडें अलाहाबादेक भरिल्ल्या अधिवेशनांत हे संस्थेचें नांव 'इंडियन हिस्ट्री कॉंग्रेस' अशें जालें. हे संस्थेच्या दिल्ली भरिल्ल्या अधिवेशनाचो (१९४८) तो अध्यक्ष आशिल्लो.
पुर्विल्लें मराठी साहित्य आनी मराठ्यांचो इतिहासह्या विशयांचो ताणें खोल अभ्यास केल्लो. तेविशीं ताचे लेख भारत इतिहास संशोधक मंडळाच्या नेमाळ्यांनी आनी हेर कडेनूय उजवाडाक येताले. 'मराठे गद्याच्या इंग्रजी अवतार' (१९२२) हो ताचो ग्रंथ इंग्लीश काळांतलो (१८१०-७४). मराठी साहित्य इतिहास बरोवपाचो सुर्वेचो यत्न म्हणून उल्लेख करपासारको आसा. महाराष्ट्र-साहित्य परिषद्-इतिहास, वृत्तिभाग व साधन विभाग (१९४३) ह्या ताच्या पुस्तकांत मराठी साहित्यिकांचे प्रतिनिधीत्व करपी महाराष्ट्र साहित्य परिशदेच्या सुर्वेच्या काळांतल्या वावराची म्हायती दिल्या. ताणें संपादन केल्ल्या ल्हान-व्हड ग्रंथांनी 'देवदासकृत संतमालिका' (१९१३) आनी श्रीशिवदिनकेसरि विरचित ज्ञानप्रदीप' (१९३४) हे चड उल्लेख करपासारके आसात.
प्रांतिक भाशांचे भवितव्य (१९३५), 'पुरोगामी वाङमय' दोन टिपणां (१९३७, १९३८), 'एतिहासीक चरित्रलेखन' (१९३८) आदी वेगवेगळ्या विशयांचेर ताणें केल्लें बरप 'पोतदार विविध दर्शन' (१९३९) ह्या पुस्तकांत उजवाडाक आयलां. ताणें बरयल्ल्या 'सुमन सप्तक' (१९५०) ह्या पुस्तकांत महात्मा गांधी, राजवाडे, केतकर आनी हेर लेखकांचेर राजवाडे, ताणें लेख बरयल्यात. 'भारताची भाषा समस्या' (१९६८) ह्या पुस्तकांत ताणें भाशीक प्रस्नाविशीं बरयल्ले लेख संकलीत केल्यात. 'श्री थोरले माधवरावसाहेब पेशवे' (१९२८), 'मराठी इतिहास आनी इतिहास संशोधन' (१९३५), 'दगडांची कहाणी' हे ताचे हेर कांय उल्लेख करपासारके ग्रंथ आसात.
भोवमान
[बदल]केंद्र शासनान ताका १९४८त 'महामहोपाध्याय'ही पदवी दिली. हिंदी साहित्य संमेलनाचेवतीन ताका 'साहित्य वाचस्पति' ही उपाधी मेळ्ळी. वाराणसेय विश्वविद्यपीठ आनी पुणें विद्यापीठ हाणीं डी. लिट. ही पदवी दिवन ताचो भोवमान केलो.
एक बरो उलोवपी म्हणून ताची नामना आशिल्ली. मराठी, इंग्लीश, हिंदी आनी संस्कृत आदी भाशांतल्यान तो सर्रासपणान भाशणां करतालो. ताणें दिल्लीं कांय व्याख्यानां ‘श्रोते हो' ह्या पुस्तकावरवीं उजवाडाक हाडल्यांत. वेगवेगळ्या निमतांनी भारतांत तशेंच भारताभायर ताणें भोंवडी केल्या. तो आंकवार आशिल्लो. तांकां ६ ऑक्टोबर १९७९ मरण आयलें.
संदर्भ
[बदल]