शब्दशक्ती
शब्दाच्या माध्यमांतल्यान एका मनशाची भावना दुसऱ्या मनशामेरेन ज्या शक्तीक लागुन पावता त्या शक्तीक शब्दशक्ती अशें म्हणटा. संस्कृत आचार्यानी शब्दाच्यों विंगड विंगड शक्ती सांगिल्लें आसात.तशें पळोवपाक गेल्यार संवसारांतल्या दर एका वस्तू भितर ताची नीज अशी शक्त अस्तित्वांत आसाता.भाशेंत लेगीत वेगवेगळ्या शब्दानी ही शकत रचून दवरिल्ली आसा.[1]
- अभिधा
- लक्षणां
- व्यंजना
अभिधा
[बदल]शब्दांतली सगळ्यांत पयली शक्त म्हळ्यार अभिधा.शब्दशक्ती ताकाच वाच्यार्थ अशेंय म्हण्टात.संवसारांतल्या एखाद्या वस्तूक एका शब्दाचो संकेत दिवन सरळ अर्थ जेन्ना जाता तेन्ना अभिधा शब्दशक्ती अस्तित्वांत येता.हांगा संवसारांतल्या त्या वस्तूक वळखुपा खातीर त्या विशिश्ट शब्दाचो संकेत हजारांनी वर्सासाकून दिल्लो आसता.देखुन ह्या शब्दशक्तीक संकेतार्थ अशेंय म्हण्टात.
अभिधा शब्दशक्ती तीन प्रकारांच्यो आसात
[बदल]- योग अभिधा शब्दशक्ती
- रुढी अभिधा शब्दशक्ती
- योगरुढी अभिधा शब्दशक्ती
योग अभिधा शब्दशक्ती
[बदल]योग अभिधा शब्दशक्ती ही अभिधा शब्दशक्तीची मुखेल शक्त जावन आसा.योग म्हळ्यार जोडणी. ज्या अवयवानी उतर घडटा तातूंतल्यानच अर्थाची म्हायती कळटा. दुसरें उतरांनी सांगचें जाल्यार योग म्हळ्यार उगम प्रत्यय धरुन जेन्ना शब्दाचो अर्थ सिध्द जाता तेन्ना त्या शक्तीक योग अभिधा शब्दशक्ती अशें म्हण्टात. देखीक भारतीय, मांडवी, महाविद्यालय ह्या शब्दांचो जल्म दर एकल्याच्या उत्त्पत्तपासून जालो आसा.
रुढी अभिधा शब्दशक्ती
[बदल]ही अभिधा शब्दशक्ती रुढीन वा पंरेपरेन प्रस्थापीत जाल्लीं आसता. हांगा त्या वस्तुचो जल्म पळोवन ताचो अर्थ पळोवपाचो नासता. ह्या शब्दशक्तीक चड प्रमाणांत जीवन प्रणाली, संस्कृती आनी परंपरेत आस्पावता. कांय उतरां थारावीक अर्थान घोळटात. तें उत्तर खऱ्यानीं पळयल्यार वेगळ्या अर्थाचें आसता. अवयव सोडोवन पळयल्यार दोट्टी अर्थ कळटा पूण तीं उतरां एकाच अर्थान लोकांक खबर आसता.
योग रुढी अभिधा शब्दशक्ती
[बदल]ही तिसरी अभिधा शब्दशक्ती जावन आसा. हांगा अर्थ उत्पत्ती साकून न्हय तर रुढीन प्रस्थापीत जाल्लो आसता. पूण स्वतंत्र अर्थ हांगा प्रस्थापित नासता. दुसऱ्या उतरांनी सांगचे जाल्यार कांय उतराचे.
लक्षणां
[बदल]जेन्ना खंयच्या गजालीचो अर्थ वाचार्थ आमका कळना आनी दुसरो अर्थ लागता तेन्ना लक्षार्थ जाता. मूळ अर्थाक बाद करुन जो मुखावेलो अर्थ येता ताका आमी लक्ष्यार्थ म्हण्टा.
लक्ष्यार्थ निर्माण जावपा फाटली कारणां
[बदल]- मुख्यार्थ बाद जावप
- लक्ष्याथाचो मुख्याथ्या कडेन कितें तरी संबंद आसता.त्या शिवाय ताचो अर्थ आमी काडूंक शकना.
लक्षणां शब्दशक्तीचे प्रकार
[बदल]प्रयोजनवत्ती लक्षणां लक्षणां ही शब्दशक्तीची दुसरी रीत वाच्यार्थ्याक कुशीक करुन ताचें कडल्या लागशिल्ल्या असो दुसरो अर्थ घेवपाक कितें तरी कारण थारता म्हळ्यार खंयचोय अर्थ स्वीकारपाक खंयचीय गजाल कारणीभूत थारता.तेन्ना प्रयोजनवत्ती लक्षणां घडून येतात.
व्यंजना शब्दशक्ती
[बदल]शब्दाच्या मुखेल तीन शक्ती मदलीं व्यंजना ही सगळ्या व्हडली शक्त.साहित्याची व्याख्या करतना लेगीत व्यंजना ह्या शब्दशक्तीक भोव प्राधान्य दिल्ले आसा.मुख्यार्थ आनी लक्ष्यार्थ हाचें परस चड खोलायेन अर्थीक प्रतिका रुप दिवपी शक्तीक व्यंजना शब्दशक्ती म्हण्टात.[2] जेन्ना खंयच्याय शब्दाचो वाच्यार्था परस दुसरो अर्थ आमकां प्राप्त जाता ती व्यंजना.काव्य सौंदय वा कवी व्यापार निर्मिती अर्थाचेर अदिश्टीत जाल्लो आसता ताकाच व्यंजना म्हण्टात
संस्कृत समिक्षकानी व्यंजनेचे मुखेल दोन विभाग केल्यात
[बदल]शाब्दी व्यंजना
आर्थी व्यंजना