काव्य प्रयोजना

काव्य प्रयोजनां प्रत्येक मनीस खंयचेय काम करतना मनांत कितें ना कितें तरी हेतु बाळगिता.मनीस चाकरी करता,विध्यार्थी अभ्यास करता,आवय भुरग्याचो साबाळ करता.हें सगळें करपा फाटल्यान हेतू म्हळ्यार कितें तरी साध्य करपाचें आसता हो एक मुळावो प्रस्न.आमचें जाण्टले म्हण्टाले.प्रयोजनम् अनुद्श्यि मन्दोप्पि प्रवर्तते हेत मनांत नासतना मुर्ख मनीस लेगीत खंयचेय काम करना.ज्या उद्देशान कवी आनी रसीक काव्याकडेन वळटात ताकाच काव्य प्रयोजन म्हण्टात.वेगवेगळ्या कविच्या वा रसिकाच्या संदर्भान काव्य निर्मिती फाटले वा काव्य वाचनाचे उद्देश वेगवेगळे आसपाक शकतात.पूण ह्या जायत्या उद्देशाचो सांगड घालून कसलो सुसंगत असो विचार आदल्या काव्य विचारवंतानी केल्ले आसा.ताकाच काव्य प्रयोजन विचार अशें म्हण्टात.

वेगवेगळी काव्य प्रयोजना अशीं आसात

वेगवेगळ्या साहित्यकारांनी काव्याची प्रयोजना वेगवेगळी दिल्यात.ती म्हळ्यार

• नामना
• आत्मसमाधान
• यश
• अर्थ प्राप्ती
• धर्म
• काम
• मोक्ष
• प्रीत(आवड)
• पातका पयस करप
• अशुंभ निवारण
• गिन्यान मेळोवप
• संघपरनिर्वृती

नामना

नामना मेळप हे एक काव्याचे म्हत्वाचे प्रयोजन.कवि काव्य बरयता आनी लोक ते वाचता.कविचे विचार लोकांक रुचता आनी लोक ताचे साहित्य वाचीत रावता.अशें तरेन समाजान तांचे नांव जाता.ताचें साहित्य बरें आशिल्ल्यान तो बरो लेखक म्हण फामाद जाता.सगळो समाज ताका वळखता.काव्य बरयल्यान अशें तरेची ताका नामना मेळटा.लोक ताच्याकडल्यान लेखक ह्या नात्यान आदारान पळयतात.लोक ताची तोखणाय करता.लेखक म्हण मेळिल्लो आदार आनी तोखणाय हाका लागुन कविक आनी स्फूर्त मेळटा.तो काव्य बरयत रावता आपल्याक आनीकय नामना मेळची म्हण.

आत्मसमाधान

एकाद्रो लेखक काव्य बयरता तो आपल्याक मनाक समाधान मेळचे म्हण.लेखकाक काव्य सुचता आनी ते बरप पुराय केल्ल्या बगर ताका चैन पडना.कविच्या मनांत तरेकतरेच्या विचारांची धारा निर्माण जाता.ताका कविता बरय,कथा बरय अशें कोण सांगना ते आपसूक ताच्यातल्यान घडटा.मनांतले विचार,भावना बरयल्या बगर ताका रावपाक जायना.तें बरप बरें आसले जाल्यार मागीत ताका नामना मेळटा,पशै मेळटा,मानस्नमान मेळटा.ही एक वेगळी गजाल.आपलें विचार,भावना व्यक्त केल्या उपरांत ताका आनंद जाता,सुख मेळटा,खोशी जाता.ही सगळीं प्रक्रिया म्हळ्यार काव्या बरयल्या उपरांत मेळिल्ल्यान समाधान.हे समाधान मेळपाखातीर केन्ना केन्ना तो रात- दीस अस्वस्थ उरतस.एकाद्रया वेळार मध्यान राती उठून लेगीत येवजिल्ले काव्या तो बरयता.त्या वेळार ताका जे समाधान मेळटा तो उंचेल्या पांवडयावेलो आसा.आपल्या मनातलें उमाळे कागदाचेर बरोवपाची उमळशीक ताका आसता.

यश

कवि साहित्य बरयतना ताच्या दोळ्यामुखार एक प्रयोजन आसता तें म्हळ्यार यश मेळोवप.आपले काव्य जगामुखार येवचे आनी आपल्याक नामना मेळची ह्याच वांगडा स्वतासयत आपले साहित्य वाचून हेरांकुय आनंद जावचो हो यश प्राप्ती फाटलो हेत आसता.ही कविता हांवें बरयला जाय जाल्यार वाच अशें म्हणपी थोडे जावन आसात मात आपणाली कविता सगळ्यानी वाचची,सगळ्यानी तिचं मुल्याकन करचेआनी एक यशस्वी कवी म्हण नांवारुपाक येवचो अशी आस्त तो धरता.आपूण एक यशस्वी कवी सदाकाळ लोकांच्या यादीक उरचो असोध्यये काव्य बरोवपा फाटल्यान आसता.आरती ओवाळप,सत्कार करप,इनाम दिवप ह्यो गजाली ताका यश प्राप्ती जाल्याचें सांगात.

अर्थ प्राप्ती

काव्य बरोवपा फाटल्यान एक म्हत्वाचे प्रयोजन म्हळयार अर्थप्राप्ती.अर्थप्राप्ती म्हळ्यार पशै मेळोवप.जायते कवि काव्य बरयतना अर्थप्राप्ती जावचो असो हेत दवरुन आपले काव्य बरयता.ताच्या कवितेचे झेले उजवाडाक येतात,आकाशवाणी दुरदर्शनाचेर ताच्यो कार्यावळी जातात,खबरापत्रांनी ताच्यो कविता छापून येतात,कविता संमेलनानी वांटो घेवन आपणाली कविता सादर करता.ह्या सगळ्या प्रकारांनी थोडेभोव पसौ मेळटा.पयलीच्या काळार राजदरबारातले कवि अर्थप्राप्ती जावचो ह्या हेतुन राजाचे गुण गावपी काव्या गायतालें आनी मागीर राजा खुश जावन ताका इनामा दितालो

धर्म

आर्विल्ल्या नदरेन आमका वेगवगेळे हेतु मनांत दवरुन काव्य रचिल्ले दिश्टी पडटा.पुर्विल्ल्य साहित्यकारानी जे हेत सांगल्यात तेच हेतु आयच्या साहित्यकारानी सांगल्यात.मनशाचो जिणेचो हेतु म्हळयार पुरषार्थ मेळोवप होच आशिल्लो.धर्म म्हळयार कर्तव्य जण एकल्यान आपणाले काम करप गरजेचे जावन आसा.धर्म आनी काम वांगडाच वता.कवि काव्य रचता तो आपल्या आत्मसमाधाना खातीर तांच्या मनांतले उमाळे तो कागदार बरोवन काडटा.एकाद्रया कविन काव्य रचले आनी ते लोकामुखार हाडलेना जाल्यार तो आपले कर्तव्य करीना अशें म्हणु येता.देखुन ताणें आपले काव्य,साहित्य उजवाडाक हाडुक जाय.ताणी जें कितें बरयला ते लोकामरेन पावोवप हो ताचो धर्म जावन आसा.

काम

काम म्हळ्यार मौज मजा करप.कवीक एक फावट पैसो मेळुक लागतकच ताका घरदार,भौतिक सुविधा मेळुक लागतात.देशविदेशांनी भोवडे खातीर वचून थंयचे लोकजिवित पळोवपाची,नियाळपाची संद मेळटा .होच काम नांवाचो पुरुषार्थ

मोक्ष

निमाणें मोक्ष म्हळ्यार ह्या सगळ्या सुखसुविधानी घुस्पून पडूंक जायना.मनीस सुख मेळोवपाक खुबश्यो वस्तू पुजयता.ताका टि.व्ही,व्हडियो,मोटार,घरांतली हेर सुख –सुविधा जायच.ही सगळी भौतिक सुखा मनशाक बांदुन दवरता.अशें तरेच्या जिणेंतल्यान मनशाक मोक्ष मेळना.मोक्ष म्हळयार ह्यो सगळ्यो गजाली सोडून पयस वचप.मोक्ष म्हळयार मुक्ती मेळोवप.

प्रीत (आवड)

दर एका मनशाक आपल्याक जाय तशें जगपाची आवड आसता.मनीस आपल्याखातीर जगता तेंचबरोबर तो आपल्याक जाय तें गजाली करता.ताका वेगळ्यो आवडी-निवडी आसतात.कोणाक कविता बरोवपाक आवडटा तर कोणाक संगिताची आवड आसता.दुसऱ्या उतरांनी ताका छंद अशें म्हण्टात.पोटा पाणयाचो प्रस्न सोडयतकीच मनीस आपल्या आवडीच्या विशयांत लक्ष केंद्रीत करता.हाकाच प्रीत वा आवड म्हळा.साहित्य,संगीत,नृत्य,चित्रकला हें मनीस जातीचो आवडीचो विशय.तें साध्य करतना पशै कितलें मेळटले हाचो हिशोब तो करीना.प्रीत ह्या शब्दाचो अर्थ मोग असोय जाता.आपल्या कामाबदल आशिल्लो मोग तातुंतल्यान व्यक्त जाता.

पातका पयस करप

काव्यातल्यान पातका पयस जाता वा वायट ना जाता अशें आचार्य मम्मटान सांगला.काव्य केल्यान पातका कशी पयस जाता असो एक प्रस्न आमच्या मुखार येता.पयलीच्या काळार भावार्थी लोक कविता ,अंभग,पदां,गीता म्हणून देवाची प्रार्थना करताले.ताचो उपेग मन नितळ करपा खातीर आसतालो.पातका पयली मनशाच्या मनांत निर्माण जातात आनी मागीर ती ताच्या हातांतल्यान घडटा.मनीस जो मेरेन पातकी विचार मनांत दवरता तो मेरेन तो लोकाक कळना.मात उलोवपातल्यान वा हातांतल्यान तो लोका मेरेन पावता.भावार्थी मनीस मनांत पातका येवची न्हय म्हण ,हातांतल्यान घडची न्हय म्हण देवाची प्रार्थना करता

अशुंभ निवारण

संस्कृत काळार साहित्याची उपासना ही परमेशवराची उपासना अशें मानताले वा अशी श्रध्दा त्या काळार आशिल्ली.काव्यांतल्यान वायट गजाली ना जाता वा अशुभ निवारण जाता अशें मम्मटान म्हळां. देखीक पंडित जगन्नाथ हांणी एक यौवन चलये कडेन संबंद दवरल्यां कारणांन ताका समाजान बहृकृत केलो.त्या वेळार तांणे गंगालेहरी हो ग्रंथ बरोवन ताणें गंगा मातेक प्रसन्न करुन आपले अशुंभ निवारण केले.

गिन्यान मेळोवप

गिन्यान मेळोवप हे एक म्हत्वाचे काव्याचे प्रयोजना.बहुश्रुतताय ही .क म्हत्वाची काव्याचे प्रयोजन.बहुश्रुतताय ही आमच्या जिणेची सोबीत वस्त.हालीच्या काळांत आमी तिकाच बहुवाचकताय अशें म्हण्टात.पुर्विल्ल्या लोकांक पुस्तकां वाचूंक मेळ नाशिल्ली.देवळानी,विद्गध गजालीनी चलपी कथापुरणां,काव्य चर्चेनी तांचो आत्मो परिपुश्ट जातलो.मनीस कानांनी आयकून बहुश्रुत जातालो. हाली आमका कविता ,कांदबरी,नाटक वाचून ताचें रसग्रहण करपाची सुविधा मेळळ्या.अशेंतेरच्या आयकुपांतल्यान,वाचनांत मनशाचे मन दिशीदशी उन्नत जायत वता.ताका लागून सैमाचे निरिक्षण कशें करचे,काव्याचे गुणदोश हांची पारखणी कशी करची हांचे गिन्यान जाता.

संघपरनिर्वृती

संघ म्हळ्यार ह्या संवसारांतली आनी परा म्हळ्यार मर्णा उपरांत वा उचेल्या पांवडयावेली निर्वृती म्हळ्यार आनंद,सुख,समाधान मेळप.तें एक मानसिक सुख.कविता बरयल्या उपरांत कविक पळयात.ओठा-ओठान रंगला विडो,हासता केसांत जायो पुडो.अशी कविता बरयल्या उपरांत कवी त्या कवितेकडेन आपणे जल्म दिल्या बाळकाकडेन पळयता तशें पळयता.आपणाल्या कवितेक पळोवन कवीक निर्मितीचो आल्हाद-आनंद जाता.ताकाच संघ-निर्वृती अशें म्हळां.परनिर्वृती म्हळयार परलोकांतली निर्वृती असो अर्थ घेवपाची गरज ना.पयलें सुवातेर परलोक आसा कांय ना हें आमका खबर ना.तो आसलोच जाल्यार जो आनंद मेळटलो ताची कल्पना आमच्यानी करुंक जायना.म्हण्टकच पर हाचो अर्थ श्रेष्ठ पांवडुयावेली आनंद.आवयक जशें भुरगें व्हड जालें.गुणी जालें ,खुब आनंद जाता तशें कवीक आपणाली कविता खुप लोक वाचतात.त्या कवितेंतल्यान काम करपाक उर्बा मेळटा,कवितेच्या निमतान समाजान जाणविकाय निर्माण जाता हें पळोवन जाता.