अस्त्रविद्या
अस्त्रविद्या
[बदल]पूर्विल्ल्या काळांत हत्यारांचे, शस्त्र आनी अस्त्र अशे दोन भेद करताले. खर घाव बसून जर जखम जायत आनी मनशांक मरण येत तर त्या हत्यारांक शस्त्र म्हणटाले. मंत्र, पूर्विल्ल्या काळांत हत्यारांचे, शस्त्र आनी अस्त्र अशे दोन भेद करताले. खर घाव बसून जर जखम जायत आनी मनशांक मरण येत तर त्या हत्यारांक शस्त्र म्हणटाले. मंत्र,अग्नि, वायु (वारो), उदक आनी हेर साधनांनी चलपी हत्याराक अस्त्र म्हणटाले. अस्त्र म्हणटाले. अस्त्र-शस्त्रांतलो भेद फुडल्या प्रमाण आसा.
दुर चान्ते च यत् शस्त्रं शत्रुघातकरं भवेत्।
तदस्त्रमिति जानीयादन्यथा शस्त्रमुच्यते।।
अर्थः जें हत्यार पयस तशेंच लागीं आशिल्ल्या दुस्मानाचो घात करपाक उपेगाक पडटा, तें अस्त्र. जाल्यार जें फकत लागींच्याच दुस्मानाक मारपाक उपेगी पडटा ताका ‘शस्त्र’ म्हणटात.अस्त्राचें खाशेलेंपण म्हळ्यार तें चलोवपाक हेर शक्तींचो जसो उपेग जावं येता तसो स्वताचे शक्तीचोय उपेग जावं येता.
शस्त्र-अस्त्रांची उत्पत्ती मनशा इतलीच पोरनी जावन आसा. इजिप्त, बाबिलोनिया, चीन,ग्रीस आनी हेर देशांचे प्राचीन संस्कृतायेंत अस्त्रविद्येचो उल्लेख मेळटा. भारतांत अस्त्रविद्या खूब फुडारिल्ली आशिल्ली हें पोरन्या ग्रंथावेल्यान समजता. तरीकूय अस्त्राची निर्मिती, स्वरुप आनी ताचो उपेग हांची म्हायती ह्या ग्रंथांत मेळना.
पूर्विल्ल्या काळांत तीन तरेचीं अस्त्रां अस्तित्वांत आशिल्लीं आसूंक जाय. पयलें मंत्रमुक्त-मंत्रांच्या आदारान चलपी; हीं अस्त्रां दैवी आसून मंत्रोच्चारांत इष्ट देवतेचे योग्य विधी पूजे उपरांत तीं प्रसन्न जातालीं. दुसरें पाणिमुक्त-उदकांच्या आदारान चलपी हीं अस्त्रां उदकाचे देवतेच्या पूजा-विधी उपरांत प्रसन्न जातालीं; तर तिसरंच यंत्रमुक्त-यंत्रांच्या आदारान चलपी, यंत्रदेवतेच्या पूजा विधी उपरांत प्रसन्न जातालीं. अस्त्रयोजना, मंत्र, उपचार, प्रयोग आनी संहार ह्या चार अवस्था उपरांत अस्त्रां सिध्द जाल्ल्या कारणान ताचो ‘चतुष्पाद’ असो उल्लेख महाभारतांत आयला. मायिक आनी निर्माय म्हळ्यार इंद्रियातीत आनी इंद्रियगोचर अशे आनीकूय दोन अस्त्रभेद सांगल्यात. पाणिमुक्त आनी यंत्र मुक्त अस्त्रविद्येंतली धनुर्विद्या ही तितली फुडारिल्ली आसली.
पूर्विल्ल्या काळांत वापरिल्ल्या 40 ते 50 अस्त्रांचो उल्लेख पुराण ग्रंथांत मेळटा. हातुंतलीं कांय अशीः असिरत्न, आग्नेय, ऐंद्र, ऐप्पिम, कंपन, कापल, कालमुद्गर, कैंकर, क्रौंच, गंधर्व,पपान, त्वाष्ट्र, नंदक, नारसिंह, नारायण, पाशुपत, पैशाच, प्रमथन, प्रस्वापन, प्रस्थापन, ब्रह्मशिरस्, ब्राह्म, भावन, भैरव,मथन, महाबल, मोहन, मायाधर, मौसल, रौद्र, वायव्य, वारुण, विकंपन, शातन, शामल, शैल, शोषद, संवर्तन, सार्प, सावित्र, सोम, हयशिरस्.
पुराणकाळांत दरेका क्षत्रियाक धनुर्वेदाच्या अभ्यासा वांगडा अस्त्रविद्येचोय अभ्यास करचो पडटालो. अस्त्र हें मंत्रान चलपी आसतालें. मंत्र शिकोवपाचो अधिकार ब्राह्मणांकच आसलो. कांय खास अस्त्रांचीं नांवां अशीः
1. आग्नेयास्त्र ह्या बाणाचो स्फोट जातालो. हो सोडटकच पावसावरी उजो तातूंतल्यान भायर सरतालो आनी तातूंतल्यान ह्या अस्त्राच्या आवांठांत येवपी सगळ्या वस्तूंचो लासून गोबोर जातालो.
2. पर्जन्यास्त्र ह्या बाणावरवीं आपोआप वादळ-वारें सुटून पावसाच्यो दडको झडटाल्यो. जोगलां मारून वारें व्हांवतालें.
3. वायव्यस्त्र हाकालागून भिरामकूळ तुफान-वादळ जातालें आनी सगळे वटेन काळखी फांकताली.
4. पन्नगास्त्र
ह्या अस्त्रांतल्यान सोरोप तयार जावन सगळेवटेन धुमशेण घालताले. ह्या अस्त्रांचो प्रतिकार करपाक गरुडास्त्राचो उपेग करताले.
5. ब्रह्मास्त्र हें एक भिरांकूळ अस्त्र आसलें. दुस्मानाक सोंपोवपाखातीर ह्या अस्त्राचो उपेग जातालो. ह्या अस्त्रांचो प्रतिकार, ब्रह्मास्त्र सोडूनच करचो पडटालो.
6. पाशुपतास्त्र
पुराय संवसाराचो नाश करपाची तांक ह्या अस्त्रांत आशिल्ली.
7. नारायणास्त्र ह्या अस्त्राचो प्रतिकार संवसारांतलीं खंयचीच वस्त वा अस्त्र करूंक शकना. ह्या अस्त्राक नमळायेन नमस्कार करून शरण गेल्यार तें दुस्मानाक अभय दिता. महाभारतांत अश्वत्थामान पांडवसेनेचेर हें अस्त्र सोडिल्ल्याचो उल्लेख आयला. त्या वेळार कृष्णान वयले तरेन ह्या अस्त्राचो प्रतिकार करूंक सांगिल्लें. प्रल्हादाचो पूत विरोचन हाका भावा कडल्यान खास अशीं अस्त्रां मेळयिल्ली (महाभारत वन. 28 आनी 49). कृष्णाकय ‘परमास्त्रवित्’ अशें म्हळां. कौरव-पांडवांचो गुरू द्रोणाचार्य हाका अस्त्रविद्या येताली.
वयर जे सगळे शस्त्र आनी अस्त्रांचे उल्लेख आयल्यात ते मनशाच्या आकलना भायले आसात. मंत्रांतल्यान सिध्द जावपी शक्त दैवी आशिल्ल्यान तांचे पूर्विल्लें अस्तित्वच फकत मान्य करूं येता. पूर्विल्ल्या अस्त्रविद्येंतले सगळे तर्क कसाक लावन पळयतकच सकयले निष्कर्ष स्पश्ट जातात.
1. शस्त्रांस्त्रांची निर्मणी आनी प्रयोग पूर्विल्ल्या काळांत प्रचारांत आयले. तरी शस्त्रास्त्रविद्येंतली त्या काळांतली उदरगत पयले अवस्थेंत आसली.
2. सैमांतल्या पंचमहाभुतांविशींचें गिन्यान त्या काळार खूब कमी आसलें. त्या काळार विचार वा प्रयोग हांच्यापरस कल्पनाविलासाचेर चड भर दिताले.
संवसारांत घडपी सैमीक गजालीं फाटलें खरें शास्त्रीय कारण न समजल्ल्यान तांकां ‘दैवीक’हें विशेशण लावपाक लागले. हीच नीत आपणावन जोगलावप, गडगड मारप, दुकळ, तुफान, वारें-वादळ, पावस, भूंयकाप, हेर सैमीक गजाली, भिरांकूळ शक्तीच्यो आनी कल्पनेभायल्यो म्हूण झुजांत उपेगी पडटल्यो अशें दिशिल्ल्यान ताका मंत्रसिध्द दिव्यास्त्रां म्हणपाक लागले. ताका लागून पूर्विल्ल्या काळांत ह्यो सैमीक गजाली ‘दिव्यास्त्र’ हें नांव मेळोवन अज्रंवर जाल्यो.