अ

'अ' चें बदलतें स्वरूप

‘अ’ हें सगळ्या भासाच्या वर्णमालेंतलें पयलें अक्षर आसून पाणिनीन ताचो उच्चार कंठापसून जाता अशें सांगलां. (अकुह विसर्जनीयानां कण्ठः). वेगवेगळ्या उच्चारा प्रमाण संस्कृत भाशेंत हाचे सानुनासीक आनी निरनुनासीक अशें 18 भेद जातात. हिन्दी आनी हेर भारतीय भासांत ‘अ’ चे फकत ऱ्हस्व आनी दीर्घ उच्चार जातात. फकत दोंगराल वाठारांत, जंय पयसुल्ल्यान लोकांक उलो मारून आपोवचे पडटात तेन्ना प्लुत ‘अ’ चो वापर करतात. ( ‘प्लुत’ म्हळ्यार दीर्घा परस चड असो तीन मात्रां इतलो लांब उच्चार जावपी आकारादी स्वर)

‘अ’चे अर्थ सांगल्यात ते अशेः- (1) आदीवर्ण – ‘अक्षराणांकारो s स्मि ’- अक्षरांतलो आकार हांव (गीता 10.33). वाङमयाचें आदी बीज. (2) प्रणवाची पयली मात्रा. (3) नञर्थक – नेति नेति – सुचोवपी. (4) शिव, ब्रह्मा, वायू आनी वैश्वानर. अः शिखायां सिद्धमन्त्रे त्रग्राहे s र्के रथार्वणि । चक्रे कुक्कुटमूर्ध्नीन्दुबिम्बे ब्रह्मेशविष्णुषु ।। (नानार्थमंजिरी)

अर्थ – ज्वाळा, मंत्र, पावस, रथाचो घोडो, चक्र, कोंब्याटी तकली, चंद्रबिंब, ब्रह्मा, शिव, विष्णु हे ‘अ’ चे अर्थ जावन आसात. ‘अ’ चे रचणुकेविशीं वर्णोद्धारतंत्रांत असो उल्लेख आसाः- एक उबी आडी आनी तिका दोन आडयो फुट्टात. एक बागोवन वयर वता आनी दुसरी बागोवन सकयल येता. सनपयलीं चवथ्या शेंकड्यांत ब्राह्मी लिपी पसून आयचे देवनागरी लिपी मेरेन वेगवेगळ्या शेंकड्यांत ‘अ’ च्या रूपाचो बदल जालो तो असोः-