अवधूत
अवधूतः
[बदल]अवधूत = ‘सर्वान प्रकृतिविकारान् अवधुनोतीत्यवधूत’ सगळ्या तरांच्या प्रकृतीच्या विकारांक धुवन उडोवन जो आपलें मन निर्मळ दवरता, तो अवधूत अशें सिध्दसिध्दांत पद्दतींत (6.1) म्हळां. वयल्या मताक प्रमाण मानपी एका सादूच्या चोम्याकूय ‘अवधूत’ ह्या खास नांवान वळखतात. तातूंत अवधूत मताचे साधू शैव आनी वैष्णव ह्या दोनूय संप्रदायाचे आसातात. शैव साधू सामके सादे रावतात. ते एके तरेन संवसारांतल्या माय-पासांतल्यान मुक्त अशी विरक्त जदीण जियेतात. नाथ-पंथीय योग्याकय अवधूत म्हणटात. अवधूत म्हळ्यार जात, गोत, सारकीं बंदनां तोडून उडयिल्लो दादलो. हो बंधातीत आसता. महापातकी आनी पतित हे सोडून सगळ्या गटांकडल्यान ते अन्न घेतात आनी जेवतात. शांत रितीन वागून तो सदांच आत्मचिंतनांत मग्न रावता.
ब्रह्मनिर्वाणतंत्रांत अवधूताचे चार मुखेल प्रकार सांगल्यात.
1. ब्रह्मावधूत – हो खंयच्याय वर्ग, गट वा आश्रमांतलो ब्रह्मोपासक आसता.
2. शैवाधूत – हाणे योग्य त्यो विधी करून संन्यास घेतिल्लो आसता. हो कमीत कमी कपडे वापरता. जटा वाडयता. आंगाक माती लायता. मौन पाळटा आनी धुनी लावन बसता.
3. वीरावधूत – हाचे केंस लांब वाडयिल्ले आसून ते मेळत तशे आसतात. ताच्या गळ्यांत अस्थी वा रुद्राक्ष हांची माळ आनी हातांत काष्टदंड, परशु, डमरु हीं आयुधां आसतात. हो आंगाक भस्म वा रक्तचंदन लायता आनी काश्टी न्हेसता.
4. कुलावधूत- हो कौल संप्रदायाची दीक्षा घेवन गृहस्थाश्रमांत रावता.
वैष्णव संप्रदायांतले रामानंदाच्या काय शिष्यांकय अवधूत अशें म्हणटात. रामानंदान रामनुजाच्या अनुयायां भितर सुदारणा घडोवन हाडटे खातीर नव्या संप्रदायाची थापणूक केली.
ह्या संप्रदायाक जाती-धर्म भेद मानचो न्हय असो आदेश दिलो. अश्या जातिधर्मांतल्या दादल्यांक तांणी अवधूत म्हळां. हे अवधूत जटो वाडयतात. गळ्यांत भीक्षा-पात्र घेवन भोंवतात.बंगालांत असल्या साधुंचें वेगवेगळे गट आसात. ह्या गटांत सगळ्या जातीचे लोक आसतात. ह्या साधूंचो चोमो जेन्ना भीक मागपा खातीर वता तेन्ना ‘वीर अवधूत’ असो आवाज करतात आनी एकतारीचेर भेस बरीं गीतां गायतात. हे राम आनी मारुती हांकां भजतात.
अवधूत साधू कानपिनको गोरखनाथाक आपलो गुरू मानतात. ‘गोरखबानी’त कितलेशेच फावट अवधूतपदांचो नियाळ आयला. नाथपंथीयांत अवधूताची परिस्थिती सामकी वयल्या पांवड्याची आसता. हो पंथ सगळ्या तरेच्या प्रकृतिविकारांनी मेकळो आसता. अशें गोरक्षसिध्दांत संग्रहांत सांगलां. दत्तसंप्रदायांत दत्तात्रयाक ‘अवधूत’ ह्या नांवान पाचारला. नाथ संप्रदायाच्या दैवतां भितर दत्ताक मानाचो जागो आसा. ‘अवधूतगीत’ हो ग्रंथ दत्तात्रयान गोरक्षनाथाक सांगलो असें म्हणटात.
भारतांत अस्तंतेच्या वाठारांनी कांय अवधूत वृत्तीच्यो बायलो दादल्यांच्या भेसांत रावतात. त्यो भस्म आनी रुद्राक्ष आंगार धारण करतात. तांकां ‘अवधूती’ अशें नांव पडलां. गंगागिरी नांवाच्या एका अवधूतीच्या परंपरेतल्यो ह्यो बायलो आसात अशें मानतात.
अवधूतोपनिषदांत अवधूतांचीं लक्षणां सांगल्यांत. सांकृति म्हणटा.
परमानन्दपूर्णाSहं संसरामि किमीच्छया।
अनुतिष्ठन्तू कर्माणि परलोक यियासव।
सर्वलोकात्मकः कस्मादनुतिष्ठमि किं कथम।।
अर्थः हांव सगळ्या तरेच्या आनंदान पुराय भरलां . म्हाका संवसाराची गरज कितें?
सर्गलोकांत वचपाची आस धरिल्ल्यानी कर्माचें अनुष्ठान करचें . हांव सगळ्या जगाचो सगल्या लोकांचो जाला. म्हाका कर्मचरणाची गरज कितें?