एरंड

(मराठी-एरंड; हिंदी- अरंड; गुजराती-तिर्कि, एरंडी; कन्नड- हरळू; संस्कृत-एरंड,चित्रबीज, त्रिपुटीफल; इंग्लीश- कॅस्टर ऑइल प्लॅंट; लॅटीन-रिसिनस कम्युनिस; कूळ-युफोर्बिएसी). उंचाय सुमार ३.५ मी. हो रूख मुळाचो आफ्रिका देशांतलो. उश्णकटिबंधांतल्या जायत्या देशांनी ह्या रूखाची लागवड केल्ली दिश्टी पडटा. हें झाड एक वर्सभर वा जायतीं वर्सा उरता. ह्या रूखाचें कांड खुसखुशीत आसता. पानां हाता आकाराचीं, एकामेकांसावन वेगळायल्लीं, कांटेरी खांची आशिल्लीं आनी लांब देंटांची आसतात. पानाच्या पोंदा, देंटांचेर-मार्च म्हयन्यांत उब्या तु-याचेर उकलिंगी पाचवीं फुलांयेतात.

पु-पुष्प सकयल्या भागांत आसता आनी स्त्रीपुच्प वेल्या भागांत आसता. ताचें फळ (पालिभेद) त्रिपूटक (trilocular) आनी बोंड कांटयारें आसता. ताका घट्ट, लांबशी, पिंगशीं आनी विंगडविंगड थिपके आशिल्ली बी आसता. बियेच्या एका तोंकाक ल्हान बिजोपांग आसता.ताबड्या रंगाचो दुसरो उक एरंडाचो प्रकार सोबेखातीर पोरसांत लायतात. ह्या रूखाचें कांड, देंठ, शिरो, फुलां हे भाग तांबडे आसतात.

एरंड ह्या रूखाचो दरेक भाग वखदी आसता. मुळां दाहक आनी वातनाशक आसतात. सूज येवप, जोर, दमो, दमो, खांक, आंतकड्यांतले जंतू, मुत्ररोग हांचेर ताचीं मुळां उपेगी पडटात.आंगार दूद चड जावंचें म्हूण एरंडाचीं पानां हून करून थानांचेर बादतात वा तांचो काडो करून पितात. पानांचो रोस गोरवांक खावयल्यार तांचेय दूद वाडटा. गांठ, मूळव्याध, पित्ताशय (यकृत),प्लीहा (पानथरी- पोटांत जावपी एक रोग) ह्या सारक्या रोगांचेर एरंडाचीं फळां उपेगी पडटात.बियो रेचकआसतात आनी तांचे तेल (एंडेल) कृमीसारक (जंतूचो नाश करपी) आनी भलायकेक गुणकारी आसून हस्तिरोग, आंकडी ह्या रोगांचेर तें उपेगी पडटा. ह्या तेलांत केरोसीन १:७ प्रमाण मेळोवन तें जळणाक वापरतात. हेर तेलांपरस ह्या तेलाचो उजवाड बरो पडटा. घड्याळी निवळ करपाक आनी यंत्रां सदळ जावपाखातीर ह्या तेलाचो वापर करतात. शाबू, मेणवाती, वासाळ तेलां कापूस रंगोवप, छापप, नायलॉनचे धागे तयार करप, कातड्यांचे उध्येगधंदे, हातुंतूय तेलाचो उपेग करतात. एरंडाची पेंड एक बरें सारें म्हूण वापरतात. ही पेंड पिकांतली वाळटी, किडींचो नाश करता. बियांत ‘रिसी’ हें विखारी द्रव्य आसता. ह्या रूखाच्या कांडापसून दाट पठ्ठे (पापेलांव) तयार करतात. एक वेगळ्याच प्रकारचें रेशीम दिवप रस्मीकिड्याच्या पोशणाखातीर एरंडाच्या पानांचो उपेघ करतात.

एरंड, रानवटी:(मराठी-जंगली एरंड; हिंदी-जंगली एरंड, उंदरबिबी; संस्कृत-निकुंभ; कन्नड-तोट्टागिड; लॅटिन-जट्रोफा ग्लॅंड्यूलीफेरा. कूळ-युफोर्बिएसी). ल्हान आनी बाराय म्हयने पानां आशिल्लो हो रूख आफ्रिकेंतलो उश्ण प्रदेश, श्रीलंका आनी भारत (बंगाल, महाराष्ट्र आनी गोंय)ह्या वाठारांनी दिश्टी पटा. ह्या रूखाच्या कांडाकूच जायते फावट दोन फांदयो फुटतात. रूखांत लेव पाचवो रोस आसता.

ताका लांब देंठांची, एकाफाटल्यान एक; लांबायेन आनी रूंदायेन सराकीं, ३-५ खंडी, हाताच्या आकाराचीं आनी कांटे आशिल्लीं पानां आसतात. ताचीं पालवीपानां केसांभशेन लाबं आनी वेगळायल्लीं आसतात. घोंसा भशेन आशिल्ल्या तु-याचेर ताळ्येच्या मदीं, एकलिंगी पोपटी फुलां येतात. ताचें बोंड ल्हान आनी त्रिखंडी आसून तातूंत काळ्यो आनी चकंचकीत बियो आसतात.बियांतलें तेल सारक आसता. संधिवात, घाय, कातीचो रोग, अर्धांग आदी दुखण्याचेर हें तेल उपेगी पडटा. झाडांतलो रोस दोळ्यांच्या दुखण्याचेर वापरतात. मुळाचो काडो सारक आसून तो शरीरांतल्या प्रपिंडाची (gland) सूज कमी करपाक उपेगी पडटा.