कविता

कविता काव्य शब्दाची व्याख्या विद्धान विंगड विंगड तरेन करतात. विश्र्वनाथाचार्यान ‘वाक्यं रसात्मकं’ अशें म्हळां.रमणीयार्थ प्रदान करपी ध्वनि: ’अश्यो वामनाचार्य आनी आनन्दवर्धनाचार्याच्यो व्याख्या आसात. ह्यो व्याख्या काव्यरचणुकेची म्हायती दितात.

अस्तंतेकडल्या विव्दानांनीय विंगड विंगड पध्दतींनी काव्याची व्याख्या करपाचे यत्न केल्यात. काव्य हें अनुकरणात्मक आसता अशें अरिस्टॉटलचें मत आशिल्लें. कविता म्हळ्यार जिविताची समीक्षा अशी व्याख्या आर्नो हाणें केल्या. काव्य म्हळ्यार प्रभावी भावनांचो उत्स्फूर्त हुंवार, अशें वर्डस्वर्थ हाचें मत, जाल्यार ब-या मनशाच्या मनाचीं ब-यांतल्या ब-या खीणांची मुद्रा, अशें मत शेली हाणें उक्तायलां. ह्यो सगळ्यो व्याख्या मतींत दवरीत जाल्यार ताचो अर्थ असो जाता जिवितांतल्यो विंगड विंगड अनुभूती एकठांय करून, उतरांअनुभूती,चेतना, संवेदना, प्रतिमा आनी कल्पना हांची भरसण म्हळ्यार कविता. कलाविध्येच्या रूपान सौंदर्यशास्त्राकडेन तिचें नातें आसा. जशें ध्वनीचें सार्थक रूप संगीत, रंगांचें आनी रेखांचें सार्थक रूप चित्र, तशें शब्दांचें सार्थक रूप कविता (‘शब्दार्थौ सहितौ काव्यम्’).

कथा-कादंबरींत घटनाचक्र मुखेल, नाटकांत अभिनय आनी संवाद मुखेल, जाल्यार काव्यांत अनुभूतिचो साक्षात्कार मुखेल जावन आसता. पूर्विल्ल्या काळांतल्या काव्याचें स्वरूप वेगळे आशिल्लें. सध्याकथाकथनाचे परंपरेंत दिश्टी पडटा. अशा ह्या काव्यांत नैतिक मूल्यांची अभिव्यक्ती हो म्हत्वाचो न्हय. समाजाप्रमाण कविताय नवें नवें रूप घेता. पूर्विल्ल्या काळांतल्या वेदांत धर्मीक स्थितीकसमाजीक बदलाचे मागणेतल्यान जायत आसा. काव्याचे दोन मुखेल प्रकार म्हळ्यार लोकगीत आनी साहित्यिक काव्य. साहित्यिक काव्य तीन प्रकारचें आसता- प्रबन्धकाव्य, गीतकाव्य आनी नाट्यकाव्य.

प्रबन्धकाव्य वर्णनात्मक आनी उच्चवंशीय नायकांचें चरित्र रंगयता. खंडकाव्यांत खंडचित्र मेळटा. गीतकाव्यांत आत्मानुभूति मुखेल आसता. गीतकाव्याचे कांय प्रकार अशें: संबोधन गीत (ode), चतुर्दशपदी (sonnet), वेदनागीत (elegy), व्यंग्यगीत (satire). नाटक आनी काव्य मेळून नाट्यकाव्य जाता. पूर्विल्लें नाटक काव्यात्मक आनी भावात्मक आसतालें.पृर्विल्ल्या काळांत भारत आनी अस्तंतेकडल्या देशांनी कविता देवांचे विशय आनी तुस्त घेवन मुखार येताली.

भारतांतले वेदसूक्त, येवन देशांतलें डित्तीराम्बुस (Dithyrambus)आनी चीन रामायण आनी महाभारत ह्या महाकाव्यांक लागून नामनेक पावल्यात. युरोपांत ‘इलियड’ आनी ‘ईनिड’, तास्सो हाचें ‘जेरूसालेम’, आरियोस्तो हाचें ‘ऑर्लादो रियोझो’, दांते हाचें ‘डिवायन कॉमेडी’, गटे हाचें ‘फाउस्ट’ हीं कांय महाकाव्यां बरींच गाजल्यांत. अस्तंती साहित्यिकांमदीशेक्सपीअर, मिल्टन, वर्डस्वर्थ, शेली, कीटस, बायरन, टी.एस्. इलियट, यीटस हीं नांवां कवितेच्या मळार नामनेचे जावन आसात. आलेशांद्र पुश्कीन, मायकोवस्की, व्हिक्टर ह्यूगो,लामारतीन, लू सून, ग्राबियला मिस्त्राल, पाब्लो नेरूदा, ओक्ताव्हियो पाझ, फेदेरीको गार्सीया लॉर्का हांकां संवसारीक कीर्त मेळ्ळ्या. महाकाव्यशैंलीत भारतांत रचिल्लें काव्य:’रामचरित मानस’, सूरदास हाचें ‘सुरसागर’; मराठींत संत ज्ञानेश्वर हाची ‘ज्ञानेश्वरी’, संत तुकाराम हाची ‘गाथा’, संत एकनाथ हाचें ‘अभिनवरामायण’; असमियांत मंगर हाचें ‘पद्मपुराण’; बंगालीतलें ‘कृत्तिवास रामायण’; तेलगुंतलें तिक्कना हाचें ‘निर्वचनोत्रर रामायण’; तामीळांतले कंब हाचें ‘कंबरामायण’; मल्याळमांत एणुत्रच्छन हाचें ‘अध्यात्म रामायण’, काण्णाश हाचें ‘कण्णशरामायणम्’; कन्नडांत पंप हाचें ‘पम्परामायण’ अशीं कांय काव्यां बरयल्यांत.

भारतांतले कालिदास, भारवि,माघ,श्रीहर्ष हे संस्कृतांत जाल्यार हिंदी भाशेंत मैथिलिशरण गुप्त, जयशंकर कालिदास, भारवि,माघ,श्रीहर्ष हे संस्कृतांत जाल्यार हिंदी भाशेंत मैथिलिशरण गुप्त, जयशंकर गोपालकृष्ण भारती, सुब्रमण्यम भारती, मल्याळम् कवी वळ्ळचोळ नारायण मेनन,कुमारनाशन,ओडिया कवी राधानाथ,असमिया कवी हेम गोस्वामी हे नामनेचे जावन आसात.गीतकाव्याच्या मळार मुखेल भारतीय कवी म्हळ्यार जयदेव (गीतगोविंद), विध्यापती (पदावली), जयशंकर प्रसाद, (झरना, लहर) सुर्यकांत त्रिपाठी ‘निराला’ (जागो फिर एक बार),महादेवी वर्मा (यमा), सुमित्रानंदन पंत (चिदम्बरा). कन्नड भाशेंत एस्. श्रीकंठ्या, एम्. गोविन्दपै, व्ही. सीतारामय्य, मास्ती वंकटेश अय्यंगार, बेंद्रे, काश्मीरी भाशेंतलो गुलाम अहमद मजरूर,गुजरातींत भोलानाथ दिवेटिया बी. के. ठाकूर, मल्याळम् भाशेंत जी. शंकर कुरूप, बालामणी गुजरातींत भोलानाथ दिवेटिया बी. के. ठाकूर, मल्याळम् भाशेंत जी. शंकर कुरूप, बालामणी अम्मा, हे कांय कवी जावन आसात.-

प्रकाशन वर्स	पुस्तकाचें नांव	लेखकाचें नांव	प्रकाशक	प्रस्तावना
13 वो शेंकडो	पाव गा दातारा	संत नामदेव
Example	कांय भजनगितां	सोयरोबानाथ आंबिये
Example	कांय कविता (पूत जातीत काय ते/रामाक लागतीत काय ते)	कृष्णभट्ट बांदकार
1910	गोंयकारालो मुंबयकार	शणै गोंयबाब
1946	सड्यावेलीं फुलां	काशीनाथ श्रीधर नायक (बयाभाव)	कोंकणी भाशा मंडळ	शा. वि. कामत
1960, 2010	पांयजणां	बाकीबाब बोरकार	गोवा कोंकणी अकादेमी	एन्. शिवदास
1961	आयज रे धोलार पडली बडी	मनोहर राय सरदेसाय
1961	गोंया तुज्या मोगा खातीर	मनोहर राय सरदेसाय
26.01.1963	चंद्रावळ	र.वि.पंडित	कोंकणी भाशा मंडळ
1963	म्हजें उतर गावड्याचें	र.वि.पंडित
1963	धर्तरेचें कवन	र.वि.पंडित
1963	आयलें तशें गायलें	र.वि.पंडित
1963	उरतलें तें रूप धरतलें	र.वि.पंडित
1964	वेंचीक कोंकणी कविता	मनोहरराय सरदेसाय
1964	घुमचे कटर घुम	अ.ना म्हांबरो
1964	जायात जागे	मनोहरराय सरदेसाय
1965	आमची भूंय	पंढरीनाथ लोटलीकार
1969	रेवेंतलीं पावलां	र.वि.पंडित
1969	गोंय म्हजें हांसता	दियोग मार्कुस फेर्नांडीस
1969	चंवर	माधव बोरकार
1970	जायो जुयो	मनोहरराय सरदेसाय
1972	वताच्यो सांवळ्यो	माधव बोरकार
1972	दिश्टावो	पांडुरंग भांगी
1972	कृष्णगितां	भिकाजी घाणेकार
1973	महाभारत गितां	भिकाजी घाणेकार
1973	गोटलां	विजयाबाय सरमळकार
1973	रानफुलां	डॉ. भिकाजी घाणेकार	कोंकणी भाशा मंडळ	नागेश करमली
1974	पुंजायिल्ल्यो पाकळ्यो	डॉ. ऑलिव्हिन्यु गॉमीश
1974	रानसुंदरी	पुंडलीक नायक
1975	मोगाचे आंवडे	र.वि.पंडित
1975	उजवाडाचे रूख	माधव बोरकार	सोबीत साहित्य
1975	उजवाडाचीं पावलां	प्रकाश पाडगांवकार		बाकिबाब बोरकार
1976	रत्नहार	संपा. र.वि.पंडित
1976, 1990	गा आमी राखणे	पुंडलीक नायक	अपुरबाय प्रकाशन
1976	रत्नाहार 2	सं. र.वि. पंडीत	भगवती प्रकाशन
1977	दर्या गाजोता(सा.अ.पु)	र.वि.पंडित
1977	वास्कोयन	प्रकाश पाडगांवकार
1978	पिसोळीं(सा.अ.पु)	मनोहरराय सरदेसाय
1979	जोरगत	नागेश करमली	इश्टागत प्रकाशन
1979	माणकुलीं रचनां	अभयकुमार वेलींगकार
1979	सांवार	नागेश करमली	जाग प्रकाशन
1980	सासाय(सा.अ.पु)	बाकीबाब बोरकार	कुळागर प्रकाशन	मनोहरराय सरदेसाय(होरावणी)
1980	जिवितांतालीं घडितां	फा. प्रताप नायक	मार्ग प्रकाशन
1981	माती	रमेश वेळुस्कार
1981, 1989	कोंकणी काव्यसंग्रह	सं. बाकिबाब बोरकार	साहित्य अकादेमी	बाकिबाब बोरकार(करंड सोडवंचे पयली)