कुंडो

कुंडो धान्याच्या आवरणाक ‘कुंडो’ अशें म्हण्टात. हातूंत सादारणपणान ३५ % भितरल्या गराची कात आनी कोंब जाल्यार ६५% वयली धान्याची कात हांचो आस्पाव जाता. हातूंत कणीय आसता. ह्या सगळ्या घटकांक एकामेकासावन पयस काडप सोपें नासता. भाताचें वयलें कल्ल काडटकच तांदूळ मेळटा. ह्या काडिल्ल्या कल्लाक कुंडो म्हण्टात. गंवासारकिल्या धान्यांतय कुंडो मेळटा. संयोजन: कुंड्यांत ५% चरबी, ६% प्रथिन, १६% गोबोर आनी ३०% तंतू हांच्यावांगडा व्हिटामिन बी कॉम्प्लॅक्स जीवनसत्व आसता. उद्येगीक आनी शेतवडीच्या कामाक उपेगी पडपी कुंड्याच्या गोबरांत सिलीका (८७ - ९७%), पोटॅश (०.५ – २.५%), सोडियम (० - २%), कॅल्शियम (०.२ – १.५%), मॅग्नेशियम (०.१ – २%) आनी फॉस्फरस (०.२ – ३%) आसता.

प्रकार

गोंयांत मेळपी कुंड्यांत वयल्या धान्याची कात, भितरल्या गराची कात आनी कोंब हांचो आस्पाव जाता. नव्या प्रकारच्या तांदळांचे गिरणींत उकड्या भातांतल्यान आनी सुरय तांदळांच्या कुंड्यांतल्यान ह्यो तीनय गजाली वेगळ्यो काडूंक येतात. गुणधर्म: कुंड्याची वट्ट घनताय ०.१ (१०० कि./क्युबिक मी.) इतली आस्ता आनी ताका पर्थून दळल्याउपरांत चारपटीन ती उणी करूंक येता. ताका ५.५ ते ६.५ (Mohs) निबरसाण आसता. ताची उश्मीय संवाहकत उणी आसता. तो ऊंच तापमानांत जळटा. एक किग्रॅ. कुंडो २.५ किग्रॅ. वाफा वा ३,२०० किग्रॅ. कॅलरी इतली शक्त दिवंक शकता. (८२.८ किग्रॅ. कुंडो जी वाफ तयार करता तिचेर १ हॉर्सपावरचें इंजिन एक वर चलूंक शकता).

उत्पादन प्रक्रिया

धान्य काडूंन कुंडो काडपाची पध्दत सर्रासपणान प्रचलित आसा. (भारतांत १९५० मेरेन ६५% कुंडो कांडून काडटाले; १९७२ त हें प्रमाण १० % चेर पावलें.) भात वायणांत घालून मुसळान तें कांडलेउपरांत कुंडो मेळटा. कांयकडेन पांयांनी कांडपाची पध्दत आसा. गोयांत ’वायण’ हो प्रकार पयलीं घराघरांनी दिसतालो. सद्याक गिरणींच्या प्रसाराक आनी वाडिक लागून हातान कुंडो तयार करपाची पध्दत फाटीं पडल्या. कुंड्यांतले सगळे पदार्थ वेगवेगळे करपाचीय वेवस्था कांयकडेन आसा. उत्पादन केंद्रां आनी तांची तांक: भारत आनी चीन सारक्या देशांनी ज्या ज्या जाग्यार भात पिकता, थंय कुंडो तयार जाता. ह्या दोनूय देशांचें उत्पादन वट्ट संवसारीक उत्पादनाच्या अर्द्यापरस चड आसा. भाताचें संवासारीक उत्पादन सुमार ३८० दशलक्ष मॅट्रिक टन इतलें आसा आनी कुंड्याचें उत्पादन सुमार ७६ मॅट्रिक टन इतलें जाता. कुंडो उत्पादक मुखेल देश म्हळ्यार चीन: २४४ लाख मॅट्रिक टन; भारत: १७० लाख मॅट्रिक टन; बांगलादेश: ४९ लाख; थायलंड: ३० लाख; विएतनाम: २४ लाख; ब्रह्मदेश: २२ लाख; ब्राझील: १७ लाख; फिलीपीन्स: १६ लाख आनी अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां १२ लाख मॅट्रिक टन.

उपेग

कुंडो गोरवां, घोडे, कुकडां, दुकर हांचे खाण म्हूण उपेगांत येता. तेभायर ह्या जनावरांक रावपाखातीर गोठे बांदतात, थंय जमनीर कुंडो घालतात. गिरणींखातीर वाफ तयार करूंक कुंड्याचो जळव म्हूण उपेग जाता. सार्यांचतय कुंड्याचो उपेग करतात. विमानांची वेवस्था राखपाखातीर आनी प्लास्टिक आनी धातू घासपाखातीर कुंड्याचो उपेग जाता, तेल-प्रदूशण आळाबंदाक हाडपाखातीर आनी शाब्वाखातीर कुंड्याचो उपेग जाता. तो उश्णता निरोधक म्हूण वापरतात. कुंड्याचो गोबोर रबर, शिमीट हांच्या उद्येगांत उपेगी पडटा. तशेंच विटो, टूथपेस्ट, वेल्डिंग, कुत्र्यांक आनी हेर जनावरांक लावपाची पावडर हातूंतय कुंड्याच्या गोबराचो उपेग जाता. तांदळाच्या गरावयली कात पाव, केके ह्या सारक्या पदार्थांनी वापरतात. वखदांखातीर तिचो उपेग जाता. रिफाय्न्डा तेल उद्येगांतय तो उपेगी पडटा. गोंयांतलें उत्पादन: गोयांत जंय कुंडो तयार जाता अश्यो सुमार ४०० गिरणी आसात. १.५ लाख टन भाताचें उत्पादन आशिल्ल्यान हांगा सुमार ५२,५०० टन कुंड्याचें उत्पादन आसूंक जाय, अशें जाणकारांचें मत आसा.