चा.फ्रा.दे कोस्ता
वळख
[बदल]चार्लस फ्रान्सीस दे कोस्ता (10.10.1931 – 3.12.1992) हांकां साहित्याच्या संवसारांत सगळे चाफ्रा दे कोस्ता म्हण वळखतात. ‘चाफ्रा’, असोय खूब आपलेपणान आनी मॊगान तांचो उल्लेख जाता. चाफ्रा दे कोस्ता जावन आसा कवी, पत्रकार आनी नाटककार.
साहित्यीक वावर
[बदल]मंगळुरांत ‘कोंकणी काव्याचो बापूय’ म्हण जाणी नामना जोडली ते लईस मास्कारेन्हास एक व्हड तांकीचे प्रतिभावंत आशिल्ले. ‘आब्रावांचें यज्ञदान’ हें तांगेलें पघांत बरयिल्लें नाटक, एकांकीच्या प्रकारांतलें. तांगेले उंचेले प्रतिभेचें पडबिंब हे कलाकृतींत दिश्टी पडटां. ताची कविता, नाटक, एकांकी, निबंद ह्या साहित्य प्रकारा वरवीं तो केदे तांकीचो प्रतिभावान आनी सर्जनशील बरोवपी म्हणपाचें दिसून येतां. 1975 च्या अदमासाक मंगळारांत कवितेक आनी चड करून माचयेर कविता वाचपाक व्हडलेशें म्हत्व नासलें. त्या मानान गोंयांत कविता लेखक आनी कविता वाचनांक बरो प्रतिसाद मेळटालो. चाफ्राक कवी म्हण गोंयांत चड नामना फाव जाली. गोंयांत जावपी कविसंमेलनांनी तांगेल्या ‘हाड चेडवा बुडकुलो लकय तळ्यांत’ आनी ‘हांव खर्शेलो‘ ह्या कवितांक रसीक प्रेक्षकांकडल्यान मागनी जाताली. चाफ्रा उपरांत मंगळुरांत कविता लेखन आनी वाचनांक बरी गती आयली. चाफ्रा कवी तसोच पत्रकार आनी नाटककार.
तसो ताचो पींड पत्रकाराचोच. ‘पयणारी’, ’विशाल कोंकण’, ’उदेव‘ आनी ‘जिवीत’ अशा नेमाळ्यांकडेन ताचो संपादक म्हण संबंद आयलो.तागेली पत्रकारीता ही लोकमान्य टिळका सारकी ध्येयवादी आसली, वेवसाईक पत्रकारीता न्हय. चाफ्राचें आनी वेवहाराचें केन्नाच जुळ्ळें ना. चाफ्रा उलयता – बरयताना काव्यमय भास वापरतालो. मार्मिक, तिरकस उलोवप आनी बरोवपाची शैली ताचेकडेन आशिल्ली. गोंयांत सांखळे हांगासर जाल्ल्या अखिल भारतीय कोंकणी संमेलनाचो तो अध्यक्ष आशिल्लो. चाफ्रा कोंकणी भाशेंतलो एक म्हत्वपूर्ण नाटककार. आपणाले बडखोर विचार प्रगट करपाक ताका नाटकासारखें प्रभावी माध्यम खूब बरे पडलें. नाटक हो साहित्याचो प्रकार आसलो तरी तो भौसंख्य लोकां खातीर आसा. चाफ्राक हाचें भान आशिल्लें. देखून ताणें बरयिल्लीं नाटकां ही चडान चड लोकशैली कडेन झुकतात.
पुस्तकां
[बदल]अकादेमीचे वतीन चाफ्राचीं ‘ सुणे माजर हासता‘ (एकांकी संग्रह), ‘तर्नें तर्नें मोर्नें‘ आनी ‘मागीरचें मागीर ‘ अशीं तीन नाटकाचीं पुस्तकां उजवाडाक आयली. गोंयांत कोंकणी भास ही मुळाव्या पांवड्यार धरून विघापीठाच्या पांवड्यार शिकोवपाची भास जाल्या. अशा वेळार अभ्यासक्रमाखातीर जायत्या साहित्याची गरज आसता. अकादेमी पुस्तकां उजवाडाक हाडटना विघालयां – महाविघालयां हांचोय विचार करतां. रोमी, कन्नड, मल्याळम, अरेबिक अशा लिपींनी आशिल्लें मौलिक स्वरूपाचें साहित्य देवनागरींत लिप्यांतर करपाचो वावर चालूच उलो. पयलीं लिप्यांतो वावर कठिण आनी कचकटीचो आशिल्लो पूण आतां नव्या सोफ्टवेअर खातीर तो सोपो जायत आसा. तीन पुस्तकां आनी साहित्य अकादेमीचो पुरस्कार लाबिल्लें ‘सोंशाचे कान ‘ अशीं चाफ्राचीं चारूच पुस्तकां आयजवेर देवनागरी लिपिंत प्रसिध्द जाल्यांत. चाफ्राचें कन्नड लिपिंत आशिल्लें हरूय साहित्य देवनागरींत येवपाची गरज आसा. ‘सुणे माजर हासता‘ ह्या एकांकी संग्रहांतल्यो ‘सुणे माजर हासता’ आनी ‘टॉमेटो’ ह्यो दोन एकांकी, साहित्य अकादेमीन उजवाडाक हाडिल्लया ‘वेंचीक कोंकणी एकांकी’ आनी ‘दोन दसकांकी : ‘1990 - 2010‘ ह्या प्रातिनिधीक संग्रहांनी आस्पावल्यात.1955 इस्वेंत चाफ्रान ‘सोबीत संसार’ नाटक बरयले.
कोंकणींत तवळ अंकाचे नाटक नातल्ले. पूण ‘सोबीत संसार’ तीन अंकांचो आनी नो शिखराक पावल तांच्या नाटकांक येरोपाचें वारें लागल्लें. 1956 इस्वेंत ‘जाग माग’ पत्राचो संपादक जांवचें भाग चाफ्राक फावो जालें. ‘लज’ नांवांची ताची सांखळ कथा तांचेर प्रकट जाली. पूण हें पत्र स म्हयन्यांच्याकय चडींत बाळवालें ना. उप्रांत ‘पयणारी’ खातीर नवरो सांखळ कथायी ताणें लिखली आनी ताचेंर प्रकट जाली. 1957 इस्वेंत चाफ्रान ‘आंक्वार मेस्त्री’ नाटक बरयल्लें. त्या नाटकांत ताणें तबदिली कल्या तवळ ह्या नाटकांत नोव दृश्यां आसल्लीं. मंगळुरांत ‘उदेव’ पत्राचो संपादक जावन कोंकणी पत्रगारिकेंत ताणें थराची क्रांती केली. समाजांतलें म्हेळें उसतून पर्गट करच्यांत ‘उदेव’ पत्र एक माध्यम जावन आसल्लें. विषय पर्गट करच्यांत मात्र न्हय अन्याय विरोध झुजच्यांत समेत ‘उदेव’ पत्राच्या नांवान चाफ्रा धार्मीक मुखेल्यांक तकले फडाफडिचो जालो. 1983 वर्सा ‘जिवीत’ पत्र आंरभ केल्ल्या चाफ्रान, पत्रकर्त जावन कितलीं लेखनां, चुटकुलां ताच्या पत्रांनी वेवेगळ्या नांवांनी बरयल्यांत हाचो बोवशा हिसोब आसचोना. ‘सोंश्याचे कान’ कविता संग्रहाचें पुस्तक जाग प्रकाशनान नागरी लिपिंत पर्गट केल्लें.
सम्मान - पुरस्कार
[बदल]1989 वर्सा आपल्या ‘सोंश्याचे कान’ कविता संग्रहाक ताका साहित्य अकाडेमिचो पुरसकार लाभलो. 1990 वर्सा मंगळुरी पर्जेन चाफ्राक ‘कोंकणी साहित्य कुलरत्न’ म्हळ्ळें बिरूद दीवन पर्गट मान केलो. 1989 वर्सा साहित्य अकादमी पुरस्कार लाभल्या उपरांत देकोस्ताक मंगळुरांत, गोंयांत मुंबयंत सम्मान केलो. थोडेकडे थैल्यो अरपिल्यो. ह्या पयकी 1990 आगोस्त 19वेर मंगळुरांत कर्नाटक कोंकणी भाषा मंडळातर्फेन केल्लो सनमान चड वैभवीक म्हणयेत. त्या दिसा, चाफ्राच्या साहित्याच्या विविध कुसांवयर चर्चा जाली.
1992 नवेंबर 28 तारिकेर गोंयच्या मडगांवांत चा.फ्रा देकोस्ताच्या मानाक साहित्य अकादमीन ‘लेखक तुमच्या भेटेक’ कार्यक्रम मांडून हाडलें. 1988 मार्च म्हयन्या देकोस्ताचो पयलो काव्य – जमो ‘सोंशाचे कान’ गोंयच्या ‘जाग प्रकाशना’ न प्रकट केलो. ताची काव्य – प्रतिभा जाणा आसल्ल्या कोंकणी साहित्याभिमानींक 1989 वर्साचो ‘साहित्य अकादमी पुरस्कार’ निर्धारीत जावन देकोस्ताक मेळटलो म्हण भोगलें. कोंकणी लोकाच्या निरीक्षे प्रमाणे 1989 दसेंबर 27व्या दिसा भारत सरकाराचो अती श्रेष्ट – साहित्य अकादमी पुरस्कार – चा.फ्रा. देकोस्ताक ताच्या ‘सोंशाचे कान’ पुरस्कार फावो जाला म्हळ्ळें घोशण रेडियो आनी दूरदर्शनावयर प्रसारित जालें.1990 फेब्रेर 20वेर ढेल्लींत चलल्ल्या संभ्रमिक कारयावळींत साहित्य अकादमिचो अध्यक्ष बी.के. भट्टाचार्यान ताका पुरस्कार दिलो.
संदर्भ
[बदल]- ↑ नायक पुंडलीक ; "मागीरचें मागीर".