डॉ. त्रिस्तांव ब्रागांझ कुन्य

डॉ. त्रिस्तांव ब्रागांझ कुन्य हो नामनेचो सुटके झुजारी आशिल्लो.

जल्म आनी शिक्षण

डॉ. त्रिस्तांव ब्रागांझ कुन्य हांचो जल्म 2 एप्रील 1891 दिसा चांदर-सालसेत हांगा जालो. तांचो बापूय वैज आशिल्ले. ते चांदोर गावांत जल्मले तरी तांचे भुरगेंपण कांसावले वाठारांत गेलें. तांणी पणजे शारांत पुर्तगेज माध्यमीक स्कुलांत शिक्षण घेतलें. पूण थंयची शिक्षण पद्दत तांकां मानवली ना देखून ते पाँडिचेरीक गेले आनी थंयच्या फ्रेंच कॉलेजींत तांणी बाकोलोरेआ ( बी.ए.) मेरेन शिक्षण घेतलें. उपरांत पॅरिसाक वचून सॉर्बोन विध्यापिठांत इलेक्ट्रिकल इंजिनियरींगाची पदवी मेळयली आनी ते थंयच नोकरी करूंक लागले.

गांधीजी कडसून स्फूर्त

त्या वेळार भारतांत गांधीजींच्या फुडारपणाखाला नवजागृती चलताली. ताचेर तिचो परिणाम जावन आपल्या हक्कापसत झगडपाची तांका स्फूर्त मेळळी. फ्ररेंच खबरांपत्रांनी तांणी स्वातंत्र्याविशीं लेख बरोवंक सुरू केलें. युमानिते ह्या फ्रेंच खबरांपत्रांचेर नेमान बरपां करुन तांणी जालियनवाला ब्रिटिशांचे जुलमी राजसत्तेची फ्रेंच लेकांक वळख करून दिली. संवसारीक नामना मेळिल्ल्या रोमां रोलां हाणी थापणूक केल्ल्या वसाहतवादाच्या आड वावुरपी अँन्टी इंपीरियलिस्ट लीग हे संस्थेचे ते सभासद जाले.

गोवा कॉग्रेस कमिटीची स्थापना

फ्रांस देशांत 14 वर्सां रावल्या उपरांत 1926 वर्सा ते भारतांत आयले. 1928 वर्सा तांणी पीटर आल्वारीस आनी आत्माराम मयेंकर हांच्या पालवान भारतीय काँग्रेस कमिटी हे संस्थेची थापणूक केली. तांणी आपले बरपावळीवरवीं साम्राज्यवाद तशेंच लोकांक लिपोवन चलयल्ली गुलामगिरी (camouflaged slavery) ह्या विशयांचेर उजवाड घालो.

गरीब मनशाखातीर आवाज

आसामांत च्या तयार करपाच्या मळ्यांनी गोंयचे गरीब मनीस व्हरून तांकां गुलामा सारखी वागणूक मेळटाली. तांच्या आड तांणी 1929 वर्सा सावन आवाज काडपाक सुरवात केली. अश्या वेळार तेन्नाचे भारतीय काँग्रेसीचे सरचिटणीस जवाहरलाल नेहरू हांचे वरवीं यत्न करून 1940 वर्सा गोंयच्या कुणबी लोकांक गुलामगिरींतल्यान सोडोवन हाडपाक तांकां यश मेळळें.

मुरगांव लोकांक आदार

1941 वर्सा सालसेत आनी मुरगांव तालुक्यांत पावसाच्या हुंवारांत पिडीत जाल्ल्या लोकांक मदत करपाक आपद्ग्रस्त निधी एकठांय करपांत तांणी वांटो घेतिल्लो. 1939 ते 1946 ह्या काळांत जायराती वरवीं गोंयच्या राजकी घडणुकाविशीं लेखन बरोवन तांणी जागृताय हाडली. गोंयकारांचे विराष्ट्रीयकरण (dinationalisation of goans ) हें पुस्तक बरोवन तांणी पुर्तूगेजांकडल्यान पध्दतशीर गोंयच्या लोकांक मानसीक गुलाम करपाचे यत्न कशे चलतात, हाचें पुराय चित्रण केला.

गोवन युथ लीग हे संस्थेची थापणूक

1946 वर्सा तांणी गोवन युथ लीग हे संस्थेची थापणूक केली. 30 जून 1946 दिसा राजकी चळवळींत वांटो घेतला असो आरोप दवरून मडगांव शारांत तांकां अटक जाली. तांकां आठ वर्सां काळ्या उदकाची ख्यास्त फर्मायली.

लिश्बोआचे बंदखणींतल्यान तांची सुटका

1952 वर्सा लिश्बोआचे बंदखणींतल्यान तांची सुटका जाली. थंयच्यान गोंयांत येवपाक तांकां मनाय आशिल्ली. देखून ते फ्रांसाक गेले आनी उपरांत मुंबय आयले. मुंबय तांणी गोंयच्या सगळ्या राजकी पक्षांची गोंय कृती समिती (goa action committee) ची थापणूक केली. हे समिती वरवी तांणी दादरा आनी नगरहवेलीच्या सुटके झुजाखातीर तेचपरी 1954 आनी 1955 वर्सा जाल्ल्या सत्याग्रह चळवळीचो वावर हातांत घेतलो. आझाद गोवा आनी अशीं नेमाळीं उजवाडाक हाडून तांणी अखेरमेरेन गोंयचे सुटकेखातीर वावर केलो.

मरण आयलें

तांका 26 सप्टेंबर 1958 दिसा मरण आयलें. मरणा उपरांत तांच्या शांततायेच्या वावराखातीर 1959 वर्सा स्टॉकहॉम (Stockholm) हांगच्या संवसारीक शांतताय काउन्सीलावरवीं (world peace council) तांकां भांगरा पदक फाव जालें.

GOA FREEDOM STRUGGLE’ नांवाचें पुस्तक मुंबय उजवाडाक हाडलें.

1961 वर्सा तांची सगळी बरपावळ एकठांय करून तांच्या वांगड्यांनी ‘GOA FREEDOM SRUGGLE’ नांवाचें पुस्तक मुंबय उजवाडाक हाडलें. तांच्या उगडासाखातीर टी. बी. कुन्य मेमोरियल ट्रस्टाच्या पालवान तांच्या कुटुंबियांनी पणजे शारांत तांच्या नांवान सभाघर बांदलां. 18 जून 1984 ह्या दिसा गोंय सरकारा कडल्यान तांच्या सुटके झुजांतल्यान वावराचो मरणोत्तर भोवमान जालो.

आझाद मैदानाचेर टी.बी.कुन्य यादस्तीक बांदलें

26 सप्टेंबर 1986 दिसा गोंय सरकारान, चर्च ऑफ स्कॉटलंड (CHURCH OF SCOTLAND) शिवडी- मुंबय हांगा आशिल्ल्यो तांच्यो अस्थी गोंयांत हाडून पणजे शारांतल्या आझाद मैदानाचेर टी.बी.कुन्य यादस्तीक बांदलें.