डॉ. पुंडलीक गायतोंडे

डॉ. पुंडलीक गायतोंडे हो सुटके झुजारी आशिल्लो.

जिणे वळख

डॉ. पुंडलीक गायतोंडे हांचो जल्म 3 जुलय 1913 दिसा पाळोळें, काणकोण गांवांत जालो. तांणी पणजी शारांतल्या मेडिकल कॉलेजींत सुरवेचें वैजकी शिक्षण घेतलें. उपरांत फुडलें शिक्षण घेवपाक पुर्तुगालाक गेले. थंयच्या विद्यापीठाची पदवी घेवन तांणी एक नामनेचो सर्जन म्हूण नांव मेळयलें.

वेवसायिक आनी गोंय सुटकेचो वावर

गोंयांत येतकच तांणी म्हापशें शारांत वैजकीचो वेवसाय सुरू केलो. राष्ट्र कार्यांत तशेंच सामाजीक वावरांत वांटो घेवपाची प्रेरणां तांकां घरचे परंपरेंतल्यानूच मेळ्ळी. रोखडेच ते गोंयचे सुटके खातीर वावुरतल्या नॅशनल काँग्रेस गोंय हे संहटनेचे वावुरपी जाले. पुर्तुगाल सारक्या भायल्या राष्ट्रांत शिक्षण घेवन आयिल्ल्यान तांचे पुर्तुगेज अधिका-यांकडेन बरे संबंद आशिल्ले.

14 फेब्रुवारी 1954 दिसा पुर्तुगेज न्यायाधीश हांकां निरोप दिवपाची एक कार्यावळ पुर्तुगेज अधिका-यांनी पणजेच्या एका सभाघरांत आंखिल्ली. थंय भाशण करतना डॉ. कुलासो हांणी गोंय हो पुर्तुगालाचो भाग, इतलेंच न्हय तर तें पुर्तुगालूच आशा अर्थाचें एक वाक्या उच्चारलें. तेन्ना डॉ. गायतोंडे हांणी ‘Ew Protes To’ ( म्हजो विरोध आसा ) ह्या उतरांनी आपलो निशेध परगटायलो. तांच्या ह्या विरोधाक लागून 17 फेब्रुवारी 1954 दिसा तांकां अटक जाली आनी पुर्तुगालाक धाडलो.

अटक जावचे पयलीं सावन पुंडलीक गायतोंडे हांणी स्वतंत्रतायेचो आनी लोकशायेचो पुरस्कार केलो. सुटके झुजारी पीटर अल्वारीस हांच्या फुडारपणाखाला अँड. गोपाळ आपा कामत, अँड. पांडुरंग मुळगांवकार, शंकर सरदेसाय हांचे वांगडा ते वावर करताले. सावंतवाडी जाल्ले नँशनल काँग्रेस गोंय संघटनेचे बसकेंत 18 जून दिसा डॉ. गायतोंडे हांच्या फुडारपणाखाला अहिंसक रितीन सत्याग्रह करपाचें थारायलें. पूण ताचे पयलींच तांकां अटक जाली.

पुर्तुगेज सरकाराच्या लिस्बन न्यायालयान 8 जुलय 1954 दिसा तांकां बंदखणींत घालून तीन म्हयने बंदखण वा उरिल्ल्या दिसांचो दर दिसाक 40 इस्कूंदा प्रमाण दंड. 12 वर्सां मेरेन नागरीक हक्कबंदी. पांच वर्सां पँरोल आनी ह्या काळांत पुर्तुगेज देशा भायर न वचपाची अट. खंयच्याय संस्थांनी वांटेकार न जावप आनी ते भायर एक हजार इस्कूद दंड अशी ख्य़ास्त फर्मायली. हाचो परिणाम म्हूण नँशनल काँग्रेस गोंय संघटनेन पुर्तुगेज सरकाराचो निशेध केलो आनी 17 फेब्रुवारी 1955 हो दिस डॉ. गायतोंडे दीस म्हूण पाळ्ळो आनी ते निमतान गोंयभर सत्याग्रह केलो.

एप्रील 1961 वर्सा मोरोक्को देशांतल्या कासाब्लांका शारांत आफ्रिका आनी हिंदुस्थान ह्या देशांतल्या पुर्तुगेज वसाहती खाला स्वातंत्र्यवादी संघटनांच्या फुडा-यांनी तीन दिसांनी एक परिशद भरिल्ली. तांतूत आंगोला, गोंय, मोसांइबका, गीने, काबुव्हेदी वसाहतींतले प्रतिनिधी हायीर आशिल्ले. तांतूत नँशनल काँग्रेस गोंय संघटनेचे अध्यक्ष ह्या नात्यान डॉ. गायतोंडे हांणी वांटो घेतलो. उपरांत डॉ. गायतोंडे अमॆरिकेक गेले. थंय तांणी न्यूयॉर्क टायम्स आनी हेर नेमाळ्या वरवीं तशेंच आकाशवाणी वेल्यान गोंयचे प्रस्न लोकां मुखार मांडले. ते भायर फुडारी नॉर्मन थॉमस हांकां ते मेळ्ळे आनी तांचे मुखार तांणी गोंयच्या प्रस्नाची गंभीरताय उ-त्कायली. इंडियन कावन्सील फॉर आफ्रिका हे संस्थेन 21 ऑक्टोबर 1961 दिसा दिल्लीक विज्ञान भवनांत गीने, टांझानिया, मोरोक्को, झांबिया, रोडेसिया आदीं वसाहतींच्या प्रतिनिधी वांगडा गोंयचो प्रतिनिधी म्हूण डॉ. गायतोंडे हांणी वांटो घेतिल्लो.

विचार आनी पुरस्कार

अहिंसक पध्दतीन वा संयुक्त राष्ट्र संघा वरवीं वसाहतीचे प्रस्न सोडोवचो ह्या विचार प्रवाहांक खर विरोध करून तांणी शस्त्रांक शस्त्रान जाप दिवची पडटाली, ह्या विचार प्रवाहाक पुश्टी दिली. डॉ. गायतोंडे हांकां तांच्या सुटके झुजांतल्या वावरा खातीर खूब भोवमान फावो जाल्यात. तेचपरी गोंयचो पयलो खासदार जावपाची संद दिवन भारत सरकारान तांचे सेवेची आनी कर्तुत्वाची दखल घेतली. तांणी लंडन हांगा रावन कर्करोगाचेर संशोधन केलां. तांणी “Portuguese Pioneers in India : Spotlight on Medicine” हें पुस्तक बरयलां.

मरण

तांकां 13 नोव्हेंबर 1992 दिसा देवाचो आपोवणे आयले.