बंगाली चित्रपट

बंगालच्या हीरालाल सेन हाणे रॉयल बायोस्कोप १९०१ त भौशीक सुवातीनी दाखयले. बंगाली चित्रपटसृश्टीची अशे तरेन सुरवात जाली, तरीकूय जे. एफ्. मादन हाच्या एल्फन्स्टन बायोस्कोप आसा. १९१७ त प्रदर्शित जाल्ल्या ह्या मूकपटांत इटालियन कलावंताचो पालव घेतिल्लो.

बंगाली चित्रपटसृश्टीचो प्रवर्तक म्हूण जे. एफू. मादन हाचे नांव घेतात. ताणें १९२९ त, एल्फन्स्टन पिक्चर पॅलेस हें भारतांतलें पयलें हाणें १९२१ त, ‘इंग्लंड रिटन्र्ड' हो पयली समाजीक मूकपट तयार केली. १९३१ तलो मादन थिएटर्सचो 'जामाई षष्ठी' हो। पयलो बंगाली बोलपट, फुडें १९३० त थापणूक जाल्ल्या बी. एन्. सरकार हाच्या न्यू थिएटर्सचो ‘देना पवना’ हो बोलपट प्रदर्शित जालो. हेच संस्थेन फुडें जायते दर्जेदार बंगाली बोलपट सादर केले. ‘इंद्रसभा' (१९३२) ह्या बंगाली बोलपटांत पन्नासांपरस चड पदां आशिल्लीं. एकाच बोलपटांत चडांत चड पदां

देवकी बोस हाणे दिग्दर्शित केल्लो 'पूरणभक्त' (१९३३) भारतभर ‘मुक्ती' (१९३७) चित्रपटांत वापरिल्ली रवींद्रनाथ टागोर हाचीं गीतां खूब लोकप्रिय जाली. ह्या गीतांक दिल्ल्या चालींक लागून संगीत दिग्दर्शक पंकज मलिक हाकाय नांव मेळ्ळे. १९३५ ते १९३९ ही काळ (१९४९) आनी एम्. पी. प्रॉडक्शनचो ‘बाबला' ह्या चित्रपटांक आंतरराश्ट्रीर्य चित्रपटमहोत्सवांत पुरस्कार फाव जालो (१९५३). ह्या चित्रपटांतल्यान बालगुन्हेगारीचो समाजीक प्रस्न प्रभावीपणान दाखयला. नॅशनल प्रोग्रेसिव्ह पिक्चर्सचो 'बरयात्री' (१९५१) आनी चारुचित्राची ‘छेलेकार' (१९५४) हे विनोदी चित्रपट आसात. देवकी बोस हाची 'भगवान श्रीकृष्ण चैतन्य' (१९५३) हो भक्तिप्रधान चित्रपट आसा. १९४९ त, सगळ्यांत चउ म्हळ्यार६२ बंगाली चित्रपटांची निर्मिती जाली. पूण १९५५ त, फकत ५२ चित्रपट तयार जाले. ह्याच काळांत, न्यू थिएटर्ससारकी व्हडली संस्था बंद जाली. पूण ल्हवल्हव चित्रपटनिर्मितीत सुदारणा जायत गेली आनी १९५७ त, ५५ बंगाली चित्रपट तयार जाले. १९५५ त, अस्तंत बंगाल सरकारान प्रदर्शित केल्ल्या सत्यजित रे हाच्या ‘पथेर पांचाली' ह्या चित्रपटाक लागून भारतीय चित्रपटसृश्टीचे नांव जगभर जालें. ह्या चित्रपटाक राश्ट्रीय मांगरपदकावांगडाच, कॅन हांगाच्या संवसारीक चित्रपटमहोत्सवांत 'बेस्ट ह्यूमन डॉक्युमेंट' म्हूण खास पुरस्कारूय मेळ्ळो. असो संवसारीक भोवमान मेळोवपी हो पयलोच भारतीय चित्रपट आनी सत्यजित रे ही पयलीच भारतीय दिग्दर्शक. फाटल्या तीस वसाँतले नामनेचे बंगाली दिग्दर्शक आनी चित्रपट अशेः सत्यजित रे ‘पारश पाथर' (१९५८), ‘अपूर संसार (१९५९), 'देवी’ (१९६०)', ‘रवींद्रनाथ ठाकूर' (१९६१), 'अभिजान' आनी कांचनजंगा' (रंगीत, राश्ट्रपतिभांगरापदक, १९६२), ‘चारुलता' राष्ट्रपतिभांगरापदक, १९६४), 'का पुरुष ओ महापुरुष' (१९६५), चिडियाखाना' (१९६७), 'गोपी गाये बाधा गाये' (१९६८), 'अरन्येर दिनरात्री' (१९६९), ‘प्रतिद्वंदी' (१९७०) आनी ‘सीमाबंध' (१९७२); निमाई घोषः ‘छिन्नमूल’ (१९५०); देवकी बोसः ‘सागर संगमे’ (राष्ट्रपतिभांगरापदक, १९५८); ऋत्विक घटकः 'अजंत्रिक' (१९५८), 'कोमल गंधार (२९६१), ‘सुवर्णरखा' (१९६५); मृणाल सेनः 'नील आकाशेर नीचे' (१९५९), 'बाइशे श्रावन' (१९६०), ‘अबशेषे' (१९६३), ‘प्रतिनिधी' (१९६४), 'आकाश कुसुम' (१९६५); राजेन तरफदार 'गंगा' (१९६०); तयन सिन्हाः 'काबुलीवाला' (राश्ट्रपतिभागंरापदक, १९५६); 'क्षणिकेर अतिथी' (१९५९), ‘क्षुधित पाषाण' (१९६०), ‘अतिथी' (१९६५), 'हाटे बाजारे (राश्ट्रपतिभांगरापदक, १९६७), 'आपनजन' (१९६८), 'सगिनो महातो' (१९७०); fवजयं बोसः 'भगिनी निवेदिता' (राश्ट्रपतिभांगरापदक, १९६१); अजय कर ‘सात पाके बांधा' (१९६३); सुधीर सुकजीं: 'दादा स्रकूर' (राश्ट्रपतिभांगरापदक, १९६२); तरुण मुजुमदार 'बालिका बोधू' (१९६६); पूर्णेन्दू पत्रीः 'स्वप्ननिये' (१९६६) आनी अरुंधती देवीः ‘छुटी' (१९६६). १९७४ चो सर्वोत्तम राश्ट्रीय चित्रपट म्हूण मृणाल सेन दिग्दर्शित ‘कोरस' ह्या बंगाली चित्रपटाक पुरस्कार फाव जालो. मॉस्को चित्रपट दिग्दर्शनाचे इनाम सत्यजित र हाका ताच्या 'सोनार केल्ला' ह्या बंगाली चित्रपटाखातीर मेळ्ळे. १९७३ चीं कितलीशींच राश्ट्रीय इनामां बंगाली चित्रपटांक फाव जाली. सुरवातीकसावन १९८८ मेरेन वट्ट १८६७ बंगाली चित्रपट तयार जाले. बंगाली चित्रपटसृश्टीत नामना जोडिल्ले कलाकार अशेः दिग्दर्शक I I हृषीकेश मुकर्जी, बासु भट्टाचार्य, बासु चटर्जी, सत्येन बोस, असित सेन, शक्ती सामंत, फणी मजुमदार. हेर कलावंतः सैगल, पहाडी ԿՏյ : : कॉकर्णी विश्वकोश : १ असित बरन, चंद्रादेवी, छबी विश्वास, अहिंद्र चौधरी, दुर्गादास बॅनर्जी. नट-नटयोः अपर्णा सेन, सौमित्र चॅटर्जी, माधवी मुकर्जी, सावित्री चॅटर्जी, मंजू डे, सुमित्रा देवी, भारती देवी, सुचित्रा सेन, उत्पल दत्त.