लोणचें

देवनागरी

Romi

लोणचें

लोणचें जेवणांतल्या सदच्या जिन्नसांतलो एक उपजिन्नस. आंबल्यो, लिंबू, बिमलां, आमाडे, गाजर, फ्लावर आनी हेर तत्सम फळांच्यो फोडी मिरसांगो, हींग, सासवां घालून केल्लो तिखट - आंबट पदार्थ. ह्या पदार्खाची सुरवात केन्ना आनी कशी जाली हें सांगप कठीण. पूण कल्पना करूं येता तेप्रमाण तेंच तेंच खावन, वा एकेच तरेचें खाण खावन मनशाक उबगण आयली जातली. कितेंय पूण दुसरी तरा आसची, आमशें - तिखशें खातकच रूच बरी येता अशें आदि मानवाकूय दिसलां जातलें. झाडां - पेडांवयलीं आमशीं फळां खातकच रूच वाडटा हेंय तांणी अणभवलां जातलें. तातुंतल्यानूच लोणच्याचो जल्म जाला जावंये.

हो पदार्थ सगळ्या देशांनी, सगळ्या तरांच्या लोकांभितर वापरतात. शिवराक जेवणांनी हो पदार्थ आसताच. चड गोडशें जेवण आसता तेन्नाव रूच हाडपाखातीर हो पदार्थ दवरतात.

पुरूमेताखातीर हो पदार्थ मुजरत करून दवरतात वा विकतो हाडून दवरतात.ह्या पदार्थाचे खूब प्रकार आसात. ताच्यो करपाच्योय पद्दती खूब आसात. गोड लोणचें, तिखट लोणचें, भरिल्ल्या आंबल्यांचें लोणचें, झटपट म्हळ्यार हात लोणचें,भाजयांचें लोणचें, कैरी - किसाचें लोणचें, लिंबाचें लोणचें, गाजराचें लोणचें, पीकल्ड आनियन्स आनी हेर. हीं जालीं फळां - भाजयांचीं लोणचीं. मांसाहारी लोणचींय करतात. सुंगटांचें लोणचें म्हळ्यार बाल्वींव, बांगड्यांचें, चिकनाचें लोणचें अशे जायते प्रकार आसात.

तयार करपाची पद्दत - १)भरिल्ल्या आमल्यांचें लोणचें: हें लोणचें वर्सभर तिगता. तेखातीर बरी जतनाय घेवची पडटा. उदकाचो मातूय वास हाका लागूंक उपकारना.

सांसवां, हिंग, मिरयो, मेथी, हळद, सुक्यो मिरसांगो हें सगळें तेलांत फुलोवन घेवप.ताचो पिठो करप आनी तो चडशा तेलान आनी मिठाच्या उदकान (आमल्यो चेपपाक दवरतकच उदक सुट्टा तें - तैपोवन न्हिवयल्लें उदक) कालोवन दवरप. आमल्यो ब-यो धुवन, पुसून घेवप. एकेवटेन अखंड उरतात अशो चारवाटेन चिरप, तातूंत मीठ भरून चेपणाक दवरप. दोन - तन दिसाउपरांत त्या मीठाचें उदक सुट्टा. त्या उदकाक खळ म्हण्टात. त्या खळांतल्यान आमल्यो कुशीक काडून तो खळ बरो खतखतावप आनी तो बरो न्हिवतकच, वयर सांगिल्लेभशेन तो मसालो कालोवप.उपरांत हो कालयल्लो मसालो आमल्यांनी गच्च भरप आनी त्यो आमल्यो आचावांत वा बरणेंत सारक्यो दाळून भरप. ताचेर तापोवन न्हिवयल्लें तेल घालप आनी परतून चेपणाखातीप सुपुल्ले फातर दवरप. एक - देड म्हयन्यांभितर हें लोणचें बरें मुरता आनी वर्सभर उरता.

२) गोड लोणचें:हिंग, मेथी, मिरयां, हळद, मिरसांगेचो पिठो, सांसवां फुलोवन घेवन ताचो पिठो करप. गोडाचो उदक घालून पातळसो पांक करप. तातूंत मसाल्याचो पिठो घालप आनी आमल्यो वा बिमलां वा आमाडे वा लिंबू घालून शिजोवप. हें लोणचें म्हयनोभर तिगता.

३) सादें साड्डायल्लें लोणचें:हाका हातलोणचें वा झटपट लोणचेंय म्हण्टीत. आमल्यो, लिंबू, गाजर वा फ्लावर, किद्द्याच्योय चिरून बारीक फोडी करप. तांचेर मिरसांगे पिठो, हिंग, लिंबाचो रोस, मीठ, इल्लिशी साकर घालून साड्डावचें. हें लोणचें ७ - ८ दिसांपुरतें तिगता.

४) आमल्यो आनी कांद्याचें लोणचें: आमल्यांच्यो बारीक फोडी १ वाटी, २ चमचे सांसवां पिठो, मिरसांगे पिठो, रूचीप्रमाण मीठ, ¼ .चमचो मेथीचो पिठो, फोण्णाक हिंग, हळद, तेल आनी एक कांदो. पद्दत : आमलेभशेन कांदोय बारीक च्रचो. सगळे जिन्नस एकठांय कालोवंचे. वयल्यान फोण्णां दिवचीं. हीच पद्दत गाजर, मुळो, राजावळेहांचे लोणचें करपाखातीर वारपतात. हातूंत फकत कांदो घालप ना.

५) भाजयांचें लोणचें:साहित्य - हरवे वाटाणे अर्द वाटी, फ्लावराचे बारीक कुडके, गाजराचे थोडेशे कुडके, १ चमचो आल्याचो कीस, ओले हळदीचे कुडके आनी हरव्या मिरसांगांचे कुडके पाव वाटी, ४ चमचे सांसवां पिठो, १ चमचो मेथी पिठो, मिरसांगे पिठो, हळद, मीठ आनी फोण्णाचें साहित्य. सगळे जिन्नस एकठांय करून वयल्यान फोण्णां दिवप.

६)आमल्या किसाचें लोणचें:साहित्य - ताज्या ईमल्यांचो १ वाटीभर किशिल्लो कीस.३-४ हरव्यो मिरसांगो धाडायल्ल्यो, १ चमचो हिंगाचो पिठो, ½ चमचो हळद, चवीप्रमाण मीठ, फोण्णांक तेल आनी सांसवां. पद्दत: किशिल्ल्या आमल्यांनी धाडायल्ल्यो मिरसांगो कालोवप, फोण्णांक तेल हून करून तातूंत हिंग, सांसवां, हळद, घालप. हातूंत वयर मिरसांगो कालोवन दवरिल्लो कीस घालून बरणेंत भरप.

७) गाजराचें लोणचें (सिंधी प्रकार):साहित्य - तांबडे गाजर सात-आठ, तन्ने लसणीचो एक कांदो,रूचीक मीठ, सांसवां पिठो, ½ चमचो हळद, तेल.पद्दत : गाजर तासून घेवप आनी तांचेर खतखतीत उदक घालप. गाजर मात्शे मोव जातकच, बरे पुसून घेवप. लसणीच्यो बियो ब-यो धुवून बारीक चिरप. गाजराच्यो लांबशो शिरो करप आनी चिरिल्ली लसूण, मीठ, सांसवां पिठो, हे सगळे जिन्नस बाटलेंत भरप. बुडून १ बोट वयर येत इतलें खतखतीत तेल ताचेर ओतप.बाटलेचें धाकण घट्ट बंद करप. बाटली खूब फावटीं हालोवप ३-४ दिसांनी हें लोणचें तयार जाता.

लिंबाच्या किसाचें, काकडेचें लोणचें अशेच पद्दतीन करूं येता. उत्तर प्रदेशीय आमल्यांचें लोणचें, सिंधी आमल्यांचें लोणचें, लिंबाचीं लोणचीं (गुजराती पद्दतीची), कॉलीफ्लावराचें, लिंबू-मिरसांगांचें, पणसाचें लोणचें, वायग्यांचें मिश्र लोणचें, कारात्याचें, कारांद्द्याचें अशीं जायत्या प्रकाराचीं लोणचीं आसात. हीं जालीं शिवराक लोणचीं. मांसाहारी लोणचींय करतात.

गोंयांत सुंगटाचें लोणचें जाका बाल्वांव अशेंय नांव आसा. हें चड करून किरिस्तांव समाजांत करतात. हें लोणचें करपाची पद्दत अशी आसा - तेल तापोवन तातूंत हिंग, मेथी आनी सांसवांचीं फोण्णां दिवप, उपरांत तातूंत मिरसांगांचो पिठो आनी उजरायल्लीं सुंगटां घालून तळसप. सुंगटां शिजलेवरी जातकच तातूंत मीठ आनी आंबटाणीचें दाट उदक घालप. दोन - तीन मिनटां शिजोवन सकयल काडप. रुचीक इल्ली साकरय घालतात. कांय जाण तातूंत हरव्या मिरसांगांचे, लसणीचे आनी आल्याचेय कुडके घालतात. हेच पद्दतीन बांगड्यांचें लोणचें करतात.

पौश्टीक गूण हातूंत चडशे नासले तरी हो पदार्थ जिबेक लायनाफुडें तोंडांत लाळ येता. ताका लागून पोटांतलो पाचक रस जागो जाता आनी जीरवण बरी जाता. आमल्यो, आमाड्यांनी व्हिटीमीन 'सी' आसता. हो जिन्नस प्रमाणांतूच खावंक जाय. चड खाल्यार माल पडपाची शक्यताय आसता. तिगपासारकें लोणचें करपाची पद्दत मात्शी किटकिटीची आशिल्ल्यान चडशे लोक तें विकतेंच घेतात. देशभर लोणचें करपाचे जायते कारखाने आसात. तांचेवरवीं संवसारभर लोणच्याची निर्यात जाता.

तरेकवार भाजयो, फळां त्या त्या ऋतुंनी खूब प्रमाणांत जातात, तेन्ना तांचें लोणचें करप फायद्द्याचें जाता. तातूंत घालतात तें मीठ, हें लोणचें बरें स्थितींत तिगोवन दवरपाचें काम करता. वर्सभर तिगपाचें लोणचें चिनी मातयेच्या बरण्यांनी घातल्यार चड बरें उरता. हालीं लोणचें करपाचे कयार मसाले मेळटीत. लिंबाचो रोस, तेल जांव व्हायट व्हिनीगर घालून लोणचीं करतात. ह्या सगळ्यांक लागून लोणचें चड तेंप तिगता आनी ताका रुचूय बरी येता.

चड तेप लोणचें तिगून उरपाखातीर बरणेच्या तोंडाचेर एक नितळ धवो कपडो बांदून, ती बरणी मेकळे, सुके सुवातेर दवरची. बरणेंतल्यान लोणचें काडून आसतना तें सुक्या चमच्यान घेवचें.