सावकार, स्वा. विनायक दामोदर
( जल्म: २८ मे १८८३ भगूर, नासिक ;मरण :२६ फेब्रुवारी १९६६)
स्वा. विनायक दामोदर सावकार एक व्हड क्रांतिकारक, समाजसुदारक, हिंदूसंघटक,इतिहासकार, आनी व्हड कवी- साहित्यीक. ताच्या बापायचें नांव दामोदरपंत आनी आवयचें नांव राधाबाय.
भुरगेपण
[बदल]ल्हानपणासावन तो घरांतली देवी अष्टभुजेच्या मूर्तीची भक्ती करतालो. मूज जाले उपरांत रोखडेच ताणें धार्मिक ग्रंथ वाचून काडले. तो तल्लख बुध्दीचो हुशार भुरगो आशिल्लो. १८९७ त तो माध्यमिक शिक्षणाखातीर नाशिकाक गेलो.थंय गणपती उत्सवांतल्यानच ताच्या देशभक्तीच्या वावराक सुरवात जाली. थंय ताच्या वक्तृत्वाक धार आयली. वांगडच्या विद्यार्थ्यांचो तो फुडारी जालो.१८९७ ह्या वर्सा चाफेकर भावांक जनरल रँडाचो हत्येखातीर फांशीची ख्यास्त फर्मायली आनी तीच गजाल सावकाराचो देशभक्तीचो इंगळो फुलोवपाक कारण थारली. ताणें चाफेकार भावांच्या बलिदानाचेर एक गीत रचलें आनी देवी अष्टभुंजेचें एक स्तोत्रय रचलें. पिरायेच्या १५ व्या वर्सां ताणें कुळस्वामीनीमुखार सशस्त्र क्रांतीच्या मार्गान भारताक स्वतंत्र करपाचो सोपूत घेतलो. १८९९ च्या प्लेगान ताचो बापूय सोंपलो, ताची आवय तांच्या भुरगेपणांतच सोपिल्लीं. ते उपरांत सावरकार कुटूंब नाशिकाकच रावपाक लागलें १८९९ त राष्ट्रभक्त संघटना नांवाची एक गुपीत क्रांतिकारी संस्था ताणें स्थापन केली. फुडें 'मित्रमेळा' नांवाची आनीक एक संस्था ताणें स्थापली. नाशिकांत शिवजयंतीचो उत्सव ताणें सुरू केलो. १९०४ त नाशिकांत जाल्लो 'मित्रमेळा' हे संस्थेचे बसकेंत ताणें 'मित्रमेळा' हें संस्थेचे नांव बदलून 'अभिनव भारत 'अशें केलें. इ.स. १९०१ त जव्हार संस्थानाचे दिवाण चिपळूणकर हाच्या 'यमुना' हे चलयेकडेन ताचें लग्न जालें आनी लग्न उपरांत पुण्याचे फर्गुसन कॉलेजींत तो उंचेल्या पांवड्यावयलें शिक्षण घेवंक लागलो. १९०४ त वंगभंगाचो चळचळळीचो एक वांटो म्हणून सावरकारान पुण्यांत विलायतीची होळी केली. १९०५ त तो बी. ए. जालो आनी १९०६ त तो बॅरिस्टरकीचें शिक्षण घवपाखातीर विलायतेक गेलो. ह्या कामांत ताका लो. टिळकान बरोच आदार केलो. विलायतेक गेले उपरांत तो थंय (इंग्लंडाक) राबितो करून आशिल्ल्या क्रांतिकारी श्यामजी कृष्ण वर्मा हाचेकडेन पावलो आनी थंय दोगाय मेळून स्वातंत्र्यवादयांची संघटना करपाच्या हेतून होमरूल नांवाची संस्था स्थापन केली. श्यामजी कृष्ण वर्माच्या लंडनच्या इंडिया हाऊसाचो तो फुडारी जालो. 'इंडिया हाऊस' हें भारतीय विद्यार्थ्यांचें राबितो घर आशिल्लें थंय सावरकार भारतीय तरनाट्यांक एकठांय करूंक लागलो आनी तांकां ताणें 'अभिनव भारत' हें आपले संस्थेचे वांगडी केले. इंग्लंडाच्या राबित्यांतच ताणें जोसेफ मॅझिनी हांगाची आपजीण आनी राजकारण हो ग्रंथ आपले खाशेले प्रस्तावनेसयत उजवाडायलो. तातुंतल्या क्रातीकारी विचारांक लागून सरकारान तो जप्त केलो. सेनापती बापट आनी पंजाबाचो लाला लाजपतराय हे ताचे शिश्य जाले. तर ताचो एक वांगडी हरदयाळ हाणें पंजाबांत क्रांतीकारकांची संघटना सुरू केली.
१९०७ त ताणें १८५७ च्या स्वातंत्र्य झुजासंबंदींचो लोकांमदीं पातळिल्लो गैरसमज पयसावपाखातीर १८५७ सालचे स्वातंत्र्यसमर हो ग्रंथ बरयलो आनी लंडनांत ह्या झुजाचो यादस्तिक सुवाळो ताणें मनयलो. ह्या वेळा ' ओ मार्टिस 'नांवाचें पत्रक उजवाडावन तें ताणें सगळ्यांक वांटलें. 'शिखांचो इतिहास ' नांवाचें पुस्तकूय ताणें बरयलें ह्याच वेळा ताचो व्हडलो चलो प्रभाकर देवीच्या धामींत भायर पडलो. मजगतीं १९०९ त ताच्या व्हडल्या भावाक ब्रिटीश राज्याआड बंड केल्लेखातीर जल्मठेप आनी काळ्यापाण्याची सजा दिली. ह्या वर्सा ताचो वांगडी मदनलाल धिंग्रा हाणें लंडनाच्या जहांगीर हॉलांत कर्झन वायलीक जिवेनीशीं मारलो. धिंग्राचें न्यायालयांतले वक्तव्य सावरकारान बरोवन दिलें. १७ ऑगस्ट १९०९ ह्या दिसा धिंग्रांक गोळार दिलो. याच वर्सा सावरकाराची म. गांधीकडेन पयली भेट दाली.
लॉर्ड मिंटोचेर बाँम्ब उडोवपाच्या कटांत वांटेकार जाल्लेखातीर सावकाराच्या धाकट्या भावांकय ब्रिटीशानी काळ्यापाण्याची ख्यास्त फर्मायली. धिंग्रा प्रकरण निवळले उपरांत ताणें आपलीं प्रचारपत्रकां, ग्रंथ, बाँम्ब तयार करपाची पत्रकां, तशेंच पिस्तूलां भारतांत धाडपाक सुरवात केली. २१ डिसेंबर, १९०९ ह्या दिसा अनंत कान्हेरेन कलेक्टर जॅक्सनाक गुळयो घालून मारलो. ताका मरपाक वापरील्लें पिस्तूल हे सावरकारान धाडिल्लें हें कळ्ळ्याबरोबर ह्या कटाचो सुत्रधार सावरकरच जावन आसा अशें ब्रिटीशांनी थारायलें आनी सावरकाराक अटक करपाचो हुकूम सरकारान काडलो सावरकारा तेवेळार पॅरीसाक कामाबाईगेर रावतालो आनी थंयच्यान 'तलवार' नांवाचे वृत्तपत्रक काडटालो. ' मार्टियर ऑफ नासिक' हो लेख आपल्या पत्रातल्यान छापून ताणें कान्हेरेची तूस्त केल्ली. आपल्या वांगड्याक भारतांत जें भोगचे पडटा तें कळना फुडे ताका वायट दिसलें. ताची प्रकृती बरी नाशिल्ली तशेंय आसतनाय तो पॅरिसीसावन लंडनाक गेलो, थंय ताका अटक जाली. तीन म्हयने इंगलंडाक ताचेर खटलो चलयले उपरांत फुडाराक ही केस भारतांत चलोवंची अशें इंग्रज सरकारान थारायलें आनी 1 जुलाय १९१० ह्या दिसा गुपीत रितीन ताका बोटीर चडयलो. आतां आपलें फुडे कितें जातलें हाचो अदमास सावरकाराक लागलो आनी व्हड पहारो आसून लेगीत फ्रान्साचे दर्या देगेवयल्या मार्सेलिस बंदरांत बोट उबी राविल्ली आसताना संडासाक वचपाचे निमीत करून तो संडासान गेलो आनी पोर्टहोलांतल्यान (बुराकांतल्यान )ताणें दर्यांत उडी घेतली. ताचें पुराय आंग खरचटलें, सोललें, तरी ताणें तडीक वचपाचो यत्न सोडलोना. तेचवेळार तो रक्षकांचें नदरेक पडलो. ताणें तांचेर गुळयो घाल्यो, त्यो चुकोन तो तडीक गेलो आनी तटाची वणत हुंपून ताणें फ्रान्साचे भूंयेर घालून घेतलें. तेन्ना ताका फ्रेंच पोलिस अधिकाऱ्याच्या मुखारच ब्रिटीश पोलिस अधिकाऱ्यानीं आपल्या ताब्यांत घेतलो. फुडें बारतांत हाडून ताचे वयल्या खटल्याचो वावर परत सुरू जालो.निमीणे ह्या कटांत वांटेकार जाल्लेखातीर, तशेंच ताचेर हेर आरोप आसिल्ले. तेखातीर ताका दोन दल्मठेपी म्हळ्यार पन्नास वर्सां काळ्यापाण्याची ख्यास्त फर्मायली ताका अंदमानांत सेल्युलर जेलींत घाडलो. थंय ताका नरकयातना भोगच्यो पडल्यो. हे कश्ट, दगदग भोगता आसतनाच ताका ' कमला' हे काव्य स्फुरलें. घायपताच्या कांट्यांनी कादयेच्या वण्टींचेर तो पयलीं बरयतालो आनी मागीर तें तोंडपाठ करतालो.हें जेन्ना जेलराक कळ्ळे तेन्ना ताणें ताका हातकडयेंत बांदून दवरलो. सावरकरान थंय आसतना राजबंद्यांची संघटना बांदली. तशेंच हिंदू बंद्याचेर मुसलमान बंद्यांकडल्यान जावपी अत्याचारय सोपयले. लोकांच्या यत्नांक यश आयिल्लयान १९२१त ताका अंदमानासावन भारतांत हाडलो आनी 1924त ताची सशर्त मुक्तताय करून रत्नागिरीक ताका स्थानबध्द केलो. हाका लागून राजकीय काम करपाचेर ताचेर बंदी आयली. तेन्ना ताणें समाज सुधारणेचें काम हातांत घेतलें रत्नागिरीचे भौशीक जिणेंतल्यान ताणें अस्पृश्यताय आनी रोटीबंदी ना जावची म्हण यत्न केले हिंदूचे संघटनेखातीर बरेंच लेखन केलें. लिपी आनी भाशा शुध्दी हाचे आंदोलन करून साष्ट्रभास आनी लिपयेचो प्रश्न सोडोवपाखातीरय मार्गदर्शन केले. ताचेच सांगणेवयल्यान गोंयच्या गावड्याच्या मसुरकार आश्रमाचें महंतानी शुध्दीकरण केलें.रत्नागिरीक पतीत पावनाचे देवूळ बांदून तें अस्पृश्यांखातीर उक्ते केलें.ह्या स्थानबध्दतेच्या काळांत ताका पयश्यांची बरीच मारामार जाली, तरी ताचे घरकान्नीन ताचे वांगडा काटकसरीन संवसार केलो. विश्वास आनी प्रभात ह्या दोगा भुरग्यांचो जल्मय या काळान जालो.
हिंदुत्व हेंच भारताचे राश्ट्रीयत्व या सिध्दांताखातीर ताणें हिंदू महासभेंत प्रवेश केलो आनी रेकडोच तो या पक्षाचो फुडारी जालो. फक्त चळवळी करून भारत स्वतंत्र जातलो हाचेर ताचो विश्वास नाशिल्लो.इंग्रजांआड स्वतंत्र्यझूज करूंक जाय आनी अशें करतलो जाल्यार भारतीय तरणाट्यानी सैनिक शिक्षण घेवंक जाय आशे ताका दिसतालें आनी म्हणूनच हिंदू महासभेचे वतीन सैनिकीकरणाची कार्यावळ ताणें हातांत घेतली.नेताजी सुभाषचंद्र बोसाचोय असोच विचार आशिल्ल्या ताणें सावरकाराची मुंबय योवन भेटय घेतिल्ली.
सावरकारा जितलो व्हड स्वातंत्र्यझुजारी आसलो.तितलोच तो खांपो उलोवपी आशिल्लो. ताचीं भाशणां आयकताना आयकुपी मंत्रमुग्घ जातालो.पटांगडो वक्तो ताचेय परस व्हड असो लेखक- कवी, नाटककारय आशिल्लो. ताचे लेखणेची शक्त बरीच व्हड आशिल्ली. ताच्या कवितांची संख्या सुमार ११,०००० वळी इतली आसा.सप्तर्षी, गोमांतक, महासागर, कमला हीं ताचीं खंडकाव्यां. ' हिंदुत्व ' हो ग्रंथ ताच्यांतल्या निबंदकाराची वळख घडयता. माझी जल्मठेप, माझ्या आठवणी, शत्रूंच्या शिबिरांत हीं ताचीं आपजीण उक्तावपी अशी आत्मचरित्रात्मक पुस्तकां जावन आसा. भारताच्या इतिसातील सहासोनेरा पाने (दोन खंड), पूर्वपिठीका या ग्रंथातल्यान ताच्यांतलो इतिहासकार दिसून येता.सावरकार हो हिंदुत्वाचो, हिंदू धर्माचो आनी हिंदू राश्ट्रवादाचो खांपो पुरस्करतो आशिल्लो. हिंदू संघटनेखातीर, हिंदुचे उदरगताखातीर आनी हिंदुत्वाच्या समर्थनाखातीर ताणें वावर केलो. ताका हिंदू राश्ट्राचो व्हड अभिमान आशिल्लो.इतलेंय जरी आसलें तरी तो चातुर्वर्ण्य. जातिभेद, अस्तृश्यताय, पतितशुध्दीनिषेध, परदेशगमन निषेध हांचेर सदांच टीका करतालो.' प्रत्यक्षनिश्ठ आनी प्रयोगक्षम असो विज्ञानधर्म होच खरो व्हड धर्म ' अशें सावरकराचें मत आशिल्ल्यान पूर्वजल्म, कर्मवाद ह्या गजालींक ताचो विरोध आसलो.
सावरकराच्या रोजकीय, धार्मिक, अध्यात्मीक आनी तात्विक विचार प्रणालींतल्यान तशेंच इतिहासीक वावरांतल्यान, भारतीय समाजांत सावरकार यूग वा सावरकर वाद असो एक सिध्दांत रूढ जावंक पावलो.