कोंकणी लोक
देवनागरी
|
|
कोंकणी लोक वा "कोंकणें", हो कोंकणी भाशा उलोवपी लोकांचो एक गट. हे लोक मुळावे आर्य,( तशेच अत्यल्प प्रमाणात द्राविड वंशाचे ,निजाचे आफ़्रिकी आनी अरबी मूळाचे आसात). तांची मायभास कोंकणी जावन आसा.
कोंकणी ह्या शब्दाचें मूळ: "कुम" आनी "कण", ह्या शब्दांपासन कोंकणी हो शब्द उद्भवला. "कुम" म्हळ्यार धर्तरी आनी "कण" म्हुळ्यार कुडको. भारताच्या पश्चिम तटार, घाटांच्या आनी समुद्रा मदलो ज़ागो, म्हणजेच "कोंकण", आनी थंय रावपी लोक, "कोंकणें".
कोंकणी लोक,कोंकणी भास उलयतात पुण तांतले कांय लोक द्विभाशि आसात,कारण कोंकणी लोक भारताच्या पश्चिम तटार सगळेकडेन वसल्यात आनी त्या त्या राज्यातली थळावी भाशा उलयतात, उदाहरणाक, मराठी, कानडी, मल्यळी.
हे लोक गोंयांत, महाराष्ट्राच्या कोंकण विभागांत, कर्नाटकांत तशेंच केरळातूय थोडेकडेन वसल्यात.
मूळ
[बदल]अशें म्हणटात कि,ह्या लोकांचे पुर्वज सरस्वती नदयेच्या देगेर वसताले,खुब काळआदीं सरस्वती नदी सुकून दुश्काळ पडलो,आनी हे लोक जळांमळां आश्रय सोदुंक गेले,जशे राजस्थान, काश्मिर इत्यदि. थोडे कोंकण प्रांतांत आयले,गोंयांत वसले,आनी मागीर विंगड विंगड जाग्यांनी वसले.
धार्मिक मान्यतेनुसर,परशुरामन आपलो "परशु" मारून ही भुंय नर्मिली जाका "कोंकण" म्हणटात.स्कंदपुराणात "सारस्वत" बामणांची ९६ कुळां गोंयांत वशिल्ल्याचो उल्लेख मेळटा.
इतिहासकार अशें म्हणटात की,गोंयचे अदिम रावपी द्रविड वंशाचे लोक "कुंकणा" नावाची ह्रासाक पाविल्ली भाशा उलयताले,मागावयल्यान आयिल्ल्या आर्य लोकांची "प्राकृत" आनी निजाच्या लोकांची "कुंकणा" भाशेच्या संगमातल्यान आताची कोंकणी जन्माक आयल्या.
इतिहास
[बदल]हे लोक शेतकाम,वेपार-उदिम करताले,त्या निमतान थोडे गोंयाभायरूय गेले.
चौल, कल्याण , मालवण , होन्नावर आनी भटकळ ह्या जाग्यावयले कांय लोक अरबी वेपारी,नाविक हांच्या संबंदात आयले,थोड्यांनी तांच्या अत्याचाराक बाळी पडून, लग्नसंबंदांकलागून, आनी थोड्यांनी अपखोशयेन मुसलमानी धर्म आपणायलो.तशेच गोंयचे कांय लोक अरबांच्या त्रासाक लागून कर्नाटकांत तशेच केरळात धाविल्ल्याचो संदर्भ मेळटा.
मागीर पोर्तुगेज वेपाराच्या निमतान आयले,बहानमी राजाकडल्यान गोंय ताब्यात घेवन,कांय काळाउपरांत तांणी ख्रिस्ती धर्मप्रसाराचे काम आरंभ केले,लोकांक पिडपाचे काम सुरू केलें.कोंकण्या लोकांनी क्रिस्ति धर्म आपणावचो म्हणून तांणी लोकाचेर धार्मिक तशेंच सामाजिक बंधनां घातलीं.कांय जाणांक बळयां क्रिस्तांव केले जाल्यार जायते लोक गोंय सोडून गेले. बिजापूर आनी मरठ्यांमदीं झूंजय पेटलें देखून खुबशे हिंदु आनी क्रिस्तांव धावले, हिंदुधर्मी तटवर्ती कर्नाटकात तशेच म्हाराश्ट्रांत,थोडे भितरल्या प्रांतांत जशें बेळगांव आनी धारवाड जाल्यार क्रिस्तांव चडशें उडूपी,उत्तर आनी दक्षिण कन्नड जिल्ल्यांनी गेलें. थळाव्या लोकांच्या संपर्कात येवन तांची भास,संस्कृताय,रीतीभाती,खाण-जेवण ,न्हेसण बदलत गेले.
ते उपरांत तीपूसुल्तानान कॅनाराच्या क्रीस्तांवांक बंदी केलें. ६०,०००-८०,००० क्रीस्तांवांक श्रीरंगापटणांत १५वर्सां बंदखणींत दवरले.
सद्याची स्तिथी
[बदल]कोंकणी लोक कठिण परिस्थितल्यान फुडें आयल्यात. इंग्लेज आनी पुर्तुगेज राजवटी अस्ताक गेल्या उपरांत ह्या लोकांनी खूब उदरगत केल्या,ते शिकिल्ले आनी संपन्न आसात.ताणी वेपार-उदीम,बॅंकींग,शिक्षण,कला,विज्ञान,राजकारण आदि सगळ्या क्षेत्रांनी व्हड प्रगति केल्या. भारत ताशेच गोंय स्वतंत्र जाल्यानंतर तांची मुंबय आनी हेर शारांतली वसणूक वाडली.परदेशांतूय तांची व्हडली वसणूक आसा.
कोंकणी लोकांमदली विविधताय
[बदल]कोकणी उलोवपी लोकांमदीं वेगवेगळ्या जातिधर्माच्या लोकांचो आस्पाव आसा.
- हिंदु
- कुणबी,गावडे,वेळिप
- चित्पावन भट
- सारस्वत बामण,आनी तांचे मदल्यो उपजाती
- दैवज्ञ वा शेट
- कराडे भट
- भंडारी वा नायक
- वाणी
- मराठे
- अन्य,हिंदु ज़ाति
- मुसल्मान वा मैर
- कोंकणी मुसल्मान( म्हाराश्ट्रातलें कोंकण आनी गोंय)
- नवायथ (भट्कळ आनी हेर जागे)
- क्रीस्तांव
- गोंयकार क्रीस्तांव
- मंगळूरी क्रीस्तांव
- अन्य
- जंजीरा सिद्दि
- येल्लापुर सिद्दि
मुखेल जाती:सारस्वत बामण,दैवज्ञ वा शेट,भंडारी वा नायक,कराडे भट,चित्पावन भट,वाणी,मराठे,कुणबी,गावडे,वेळिप इत्यादि.
रायगडसाकुन मंगळुर पर्यंत हे लोक वसल्यात.थोडे केरळातल्या कोची आनी कोळीकोड नगरातूय आसात. तांची नावां तांच्या मुळाव्या गावावयल्यान,धंद्यावयल्यान पडल्यात.उदाहरणाक:कामत,प्रभू,महाले,शेट,भट,रायकार,भंडारकार,अभिशेकी,कुळकर्णी,तारी,इत्यादि.
गावडें
[बदल]गावडें(अन्य नावां:कुणबी,गावडे,वेळिप इत्यादि),गोंयचे अदिम वसणूकार,जाणीं गावां रचलीं ते गावडें.ते मल्लिकार्जुन,मालकाजण,मालकूमी आदी देवांक भजतात.चड गोंयात आनी थोडे केरळातूय आसात.
हांच्यामदीं गौड सारस्वत,चित्रापुर,कुडाळदेसकार,राजापूर अशे भेद आसात.गोंयात,कर्नाटकात,म्हाराश्ट्रत आनी केरळात तांची वसती आसा.शैव आनी वैष्णव मतां ते मानतात,आनी गोंयात कवळ्या,पर्तगाळी,कर्नाटकात शिराळी,तशेच काशेक तांच्या गुरुंचे मठ आसात,तशीच खूब देवळाय आसात.ते नुस्तें खातात.
दैवज्ञ किंवा शेट जातीचे लोक गोंयं, म्हाराश्ट्र, गोंयं आनी कर्नाटकांत वसतात.ते भांगर,रत्नां,आनी रुप्याच्या अळंकाराचो वेपार करतात,नुस्तें खातात.सोदे मठ,कर्की मठ हांका मानतात.
ह्या लोकांक नाईक/नायक अशेंय म्हणटात,ते गोंयात चडकरुन आनी हेर राज्यांनीय रावतात,ते शेत रोयतात,नूस्तें धरपाचे कामय करतात.
मुखेल वसती गोंयात तशेंच हेर राज्यांनीय रावतात,ते "भटी" भास नावाची बोली उलयतात,भटपणाचो वेवसाय अनी कुळांगरांनी सुपारी पिकयतात."पद्ये" अनी "परभू" अशे तांच्यांत दोन भेद आसात,शिवराक जेवतात.
हे वैश्य वर्णाचे लोक वेपार-उदीम करतात.
तांका कोंकणे भट अशेंय म्हणटात,ते "चितपावनी" बोली उलयतात आनी भटपण करतात.ते नूस्तें,मांस खायनांत.
मराठे
[बदल]हे क्षत्रिय लोक,राणे,देसाय,फळ अशी तांची नावां आसतात.
हेर जाती
[बदल]मेस्त,मडवळ,कलवंत,कांसार,म्हाले,म्हार,चामार,आदि.
मुसल्मान वा मैर
[बदल]मुंबय,थाणे,रत्नागिरिंत तशेंच गोंयात हांची वासती आसा,ते अरबी वेपारि आनी हिंदु धर्मपरिवर्तित वंशाचे आसात.
'नावायथ' (वो नैत्या) भट्कळांत वसतात.
जंजीरा सिद्दि
[बदल]हे लोक आफ्रिकाकेक साकून आयिल्ले,रत्नागिरी आनी रायगड हांगा रावतात.
क्रीस्तांव
[बदल]ते गोंय आनी कॅनरात रावतात.व्हड संख्येन आसपी हे लोक मूळचे धर्मपरिवर्तित लोक जांवन आसात.
गोंयचे क्रीस्तांव
[बदल]गोंयचे क्रीस्तांव लोक निजाचे जाल्ले,विंगड विंगड जातितलें हिंदू.तांच्यात अजुनूय जातीभेद आसा.तांची बोली हिदू बोलयेपरस वेगळी आसून,तातूंत खूब पोर्तुगेज शब्द सापडटात.
मंगळुरी क्रीस्तांव
[बदल]हे लोक पुर्तुगेज़-मराठा लडाय आनी बाटाबाटीच्यावेळार गोंयासाकून कॅनारा गेल्ले.मेंगळूर शाराच्या भोंवतोणीं रावतात.
अन्य
[बदल]येल्लापुर सिद्दि
[बदल]ह्या लोकांक पोर्तुगिजांनी आफ्रिकेकसाकून गुलाम म्हणून हाडिल्ले.फुडें छळाकलागून ते गोंय सोडून कारवार च्या येल्लापुर जंगालांत लिपले.ते आदिवासीकशे जियेतात पूण ,क्रिस्ति धर्म मानतात.
नामना जोडिल्ले
[बदल]करमणूक आनी संस्कृतिक
[बदल]- लता मंगेशकार - नामना जोडिल्ली गायिका.
- लीना चंदावरकर - आदली हिंदी सिनेमातली नटी
- मसूद कोहरी - आधुनिक चित्रकार
- मुक्री - नट
- जॉनी वॉकर - नट
- शफी इनामदार - नट
- रिटा फारिअ - पयली भारतसुंदरी
- गुरु दत्त - नट,सिनेमा निर्मातो
- नदीम सैफी- संगीनकार
- देव बेनेगल - सिनेमा निर्मातो
- श्याम बेनेगल - सिनेमा निर्मातो
- गिरिश करनाड - नट,बरोवपी,दिग्दर्शक
- उदय बेनेगलl -पश्चिमी संगीत
- शंकर नाग - नट सिनेमा निर्मातो
- अनंत नाग - नट, राजकारणी
- फ्रांसिस न्युटन सौझ - आधुनिक चित्रकार
- वामन रघुनाथ शणै वरदे वालावलिकार - "शणै गोंयबाब", कोंकणी भाशाकार[1]
- रेमो फेर्नादेज -पश्चिमी संगीत
- ईशा कोप्पीकार - नटी
- अमृता राव - नटी आनी मॉडेल
- दिपीका पडुकोणे - नटी
- चा. फ्रा. -बरोवपी,गीतकार.
राजकारणी
[बदल]- अब्दुल रेहमान अंतुले - MP. माजी मुख्यमन्त्री, म्हाराश्ट्र
- जोर्ज फेर्नांदेज - भारतिय संघटनेचो मुखेली,माजी रक्षामन्त्री
- टि.एम.ए पै - शिक्षणतज्ञ,बॅंकर,मानवतावादी,मणीपाल संस्थेचो संस्थापक
- कीथ वाझ - ब्रिटिश राजकारणी,राज्यसभेचो सदस्य
- बॅ,नाथ पै- राज्यसभेचो सदस्य, सुटके झुजारी,कामगार नेतो
- श्रीनिवास मल्ल्या -राज्यसभेचो सदस्य,राजकारणी
- बेनेगल नरशींव राव - घटनाकार
- टी.ए.पै - बॅंकर,माजी CMD सिंडिकेट बॅंक , माजी सचिव LIC, राज्यसभेचो सदस्य
वेपार-उदिम
[बदल]- बेनेगल राम राव - रिझर्व बॅंकेचो पायलो गवर्नर
- के.वी.कामत - CEO, ICICI बॅंक
- नंदन निलेकणी - CEO, Infosys
- विक्टर मिनेझिस - बॅंकर
- विजय मल्ल्या -चेअरमॅन, United Breweries/ Kingfisher Airlines
पत्रकारिता
[बदल]- जेरार्द दे कुन्ह्य - आर्किटेक्ट
- फरीद झकारिया - संपादक
- डॉम मोरायश - कवी,बरोवपी,पत्रकार
- एम.वी.कामत - पत्रकार,संपादक,स्तंभ बरोवपी
धर्म
[बदल]- आब दे फारिअ - मोहिनीविद्येचो जाणकार
- जुझे वाझ - श्रीलंकेचो Apostle
- दो.झाकीर नाईक - इस्लामी जाणकार
- मखदुम अलि महिमि - सुफी संत
खेळांमळ
[बदल]- लिएंडर पेस - टेनिस खेळगडो
- प्रकाश पडूकोणे - बॅडमिंटन खेळगडो, भांगरापदक विजेतो
- इजाज फकिह- क्रिकेट खेळगडो
- विरेन रेशकिन्ह्य - सद्याचे हॉकी पंगडाचो कॅप्टन
वैजकी
[बदल]- दो. रामदास पै -वैजकी,शिक्षण [3]
- दो. ए. आर. फकिह - कर्ररोग तज्ञ
- दो. नदिम रईस - मधुमेह तज्ञ
संदर्भ
[बदल]- ↑ ""शणै गोंयबाब", कोंकणी भाशाकार". Archived from the original on 2008-10-09. Retrieved 2007-05-17.
- ↑ "टी.ए.पै हांचेविशी". Archived from the original on 2022-06-25. Retrieved 2007-05-17.
- ↑ "दो. रामदास पै". Archived from the original on 2007-06-13. Retrieved 2007-05-17.