रेनडियर
देवनागरी
|
|
रेनडियर (कूळ : सर्व्हिडी, प्रजाती : रँगिफर, शास्त्रीय नांव रँगिफर टॅरँडस). उत्तर युरोप आनी उत्तर आशिया खंडांत मेळपी एक मृग (हरण). हेच जातीचें पूण आकारान मात्शें व्हड हरण उत्तर अमेरिकेंत मेळटा. ताका कॅरिबू अशे म्हण्टात. हरणाच्या हेर जातींनी रेनडियर हीच जात मनशाळिल्ली आसा. हे जातींत नर आनी मादी ह्या दोगांकूय शिंगां आसात.
रेनडियराची तकलेसकट लांबाय 1.2 ते 2.2 मीटर. ताचें वजन सुमार 90 ते 318 क्रिग्रॅ. इतलें आसता. ताच्या आंगार 2 ते 4 सेंमी. लांबायेचे दाट केंस आसतात. ताच्या मुळांत मोव केसांचो दाट थर आसता. शिंगां लांब पातळिल्लीं, वेगवेगळ्या आकारांचीं आसून तांचे फांटे तोंकाचे आसतात. भुंवयांवल्यान आयिल्ली शिंगां मुखार आयिल्लीं आसतात. दर वर्सा नोव्हेंबरांत (शिंयाळ्यांत) शिंगां गळून पडटात आनी उपरांत रोखडींच नवीं शिंगां येवंक सुरवात जाता. सुरवातीक येवपी शिंगां मोव आनी स्पंज्यावरीं बुराक आशिल्ली आसतात. तांकां रगताची पुरवणूय भरपूर प्रमाणांत जाता. कांय तेंपान रगताची पुरवण बंद जातकच शिंगां घट्ट जातात.
रेनडियराचो रंग चडसो तपकिरी वा करडो आसता. सकयलो भाग धवो वा फिकट रंगाचो आसता. शिंया दिसांनी तपकिरी रंगाचें रुपांतर धव्या रंगांत जाता. खूर रूंद, पसरट आनी व्हड खांच पडिल्ले आशिल्ल्यान मोव जमीन वा बर्फावयल्यान चलप ताका कठीण जायना. ते वराक 32 किमी. गतीन प्रवास करतात. बर्फाच्या वाठारांत तांकां गाडयेक जुंपतात.
रेनडियर हो कळपांनी भोंवपी प्राणी, दुस्मानाची सुलूस लागपी म्हण्टकच ते वाटकुळे उबे रावतात आनी शिस्तीन फुडें वतात. त्या वेळार तांचीं शिंगांय एके विशिश्ट पद्दतीन वाटकुळीं घुंवतना दिसतात. सप्टेंबराचे अखेरेक हजारांनी रेनडियर एकठांय येवन दाट रानांत रांवक वतात. पुराय शिंयाळो थंय काडून वसंत ऋतुचे सुरवातीक ल्हान टोळकीं करून परत येतात. झाडांची तरणीं पानां आनी तण हें ताचें खाण. शिंयाळ्यांत ते दगडफूल आनी शैवाल खातात.
अश्मयुगांत सुमार 25 ते 30 हजार वर्सांआदीं रेनडियर युरोपांत मेळटाले. पुर्विल्ल्या काळासावन हे प्राणी मनशाळिल्ले आसूंक जाय. उदेंत सायबेरियांतल्यो तुंगस आनी चुकची ह्यो जमाती रेनडियरचो उपेग ताचेर बसून तशेंच सामान पयस व्हरपाखातीर आनी बर्फानयल्यो चाकाबगर गाडयो ओडपाखातीर करताले. उत्तर युरोपांतल्या स्कॅडेनिव्हियन देशांतल्या हेडग्या जमातींचे लोक भार व्हरपाखातीर रेनडियरचो उपेग करताले. ह्या प्राण्यापसुनूच तांकां मांस आनी दूद मेळटालें. रेनडियराच्या दुदांतल्यान गायच्या दुदापरस चौपटीन लोणी येता आनी दुदाचो उपेग पियेवपाखातीर चीझ करपाखातिरूय करताले. ताच्या कातड्यापसून पोतयो तयार करताले.
तांचें नाक तिक्षण आसता. धोक्याची सुचोवणी करपाखातीर रेनडियर आपली शेंपडी वयर करता.
स्थलांतराच्या वेळार नर आनी मादी माजार येतात. ताचो गुरवारपणाचो काळ सुमार 240 दिसांचो आसता. मादी 1 ते 2 पिलां काडटा. 1 ते देड वर्सांनी पिलां पिरायेंत येतात. तांचें आयशु सुमार पंदरा वर्सांचे आसता.
संदर्भ
[बदल]