सीपीआयआर, गोंय (पदव्युत्तर सुचोवण्यो आनी संशोधन केंद्र)
सेंटर फॉर पोस्ट-ग्रेजुएट इन्स्ट्रक्शन अँड रिसर्च (सी.पी.आय.आर.) ही एकलीच शिक्षणीक संस्था आशिल्ली जी १९६० च्या सुमाराक ते १९८५ ह्या काळांत गोंयांत पदव्युत्तर शिक्षण दिताली. गोंयांत पोर्तुगेजांची सत्ता सोंपतकच रोखडीच ही संस्था स्थापन जाली आनी मुंबय विद्यापिठाखाला ती काम करताली.[1] कांय हजारांनी विद्यार्थ्यांनी थंय मास्टर्स शिक्षण घेतलें, आनी तातूंतले कांय जाण फुडें शिक्षण, पत्रकारिता, कायदो आनी विज्ञान ह्या मळार वरिश्ठ जापसालदारक्यो घेतल्यो. सीपीआयआरचें वर्णन "भारतांतल्या खंयच्याय राज्य विद्यापिठाचें पयलें पदव्युत्तर कॅम्पस [काम करपी] मूळ अधिकारक्षेत्रा भायर" अशें केलां.[2]
इतिहास[बदल]
१९६१ वर्सा गोंयांत पोर्तुगेज सत्ता अचकीत सोंपतकच मुंबय विद्यापिठाच्या माध्यमांतल्यान भारतीय दिग्दर्शीत नव्या प्रशासनान उच्च शिक्षणाचो विस्तार करपाचो यत्न केलो.[3] सीपीआयआर जून 1962 ह्या काळांत गोंयांत कार्यरत जाली[4] आनी 1 जून 1985 दिसा गोंय विद्यापिठाचें काम सुरू जायमेरेन तें काम चालूच दवरलें[4] ह्या संक्रमण काळांत उच्च शिक्षण अचकीत पोर्तुगेज माध्यमांतल्यान चड करून इंग्लीश भाशेंतल्यान वचपाक लागलो.
सीपीआयआर केन्ना स्थापन जाली हाचेविशीं कांय परस्पर विरोधी तारखां आसलीं तरी 1979 वर्सा पयलेच खेपे उजवाडाक आयिल्ल्या संघराज्य गोवा, दमन आनी दीव ह्या अधिकृत राजपत्रांतल्यानय जून 1965 वर्सा सुरू जाल्ली हाची खात्री जाता.[5]
तातूंत नोंद केल्या की पयली पोर्तुगेज नियमा उपरांतचीं म्हाविद्यालयां पंजीम आनी मार्गाओ हांगा १९६२ च्या सुमाराक स्थापन जालीं आनी तातूंतल्या विद्यार्थ्यांनी १९६५ वर्सा पदवी मेळयली आनी देखून तांकां पदव्युत्तर शिक्षणाक भितर सरपाची गरज आशिल्ली, जाचे खातीर ते सीपीआयआरांत गेले.[5] "उपरांत गोंय सरकारान सल्लो आनी मार्गदर्शना खातीर मुंबय विद्यापिठा कडेन संपर्क सादल्या उपरांत"[5] तयार जालो. उपरांतच्यान 30 एप्रिल 1965 दिसा जाल्ले सिनेट बसकेंत पदव्युत्तर शिक्षण आनी संशोधनाक सुविधा दिवपाखातीर गोंयांत केंद्र स्थापन करपाचो संकल्प केलो.[5]
ताची ल्हानशी सुवात गोंयची राजधानी पंजीम वा पणजीच्या मध्यभागांतल्या धमनी 18 जून रस्त्या कुशीक आशिल्ल्या मात्शी सुशीला इमारतींत आशिल्ली . सीपीआयआरचो पयलो संचालक गोवा अभिलेखागाराचे आदले मुखेली डॉ पांडुरंग पिस्सूरलेंकार आशिल्ले.[2]
पदवी, पदव्युत्तर शिक्षण[बदल]
१९६० च्या दशकाच्या गोंयांत कला, विज्ञान, वाणिज्य, कायदो, शिक्षण, अभियांत्रिकी आनी वैजकी ह्या सारक्या पदवीधर (स्नातकीय) संकायांनी पदवीधर संस्था उबारपाचे यत्न जाले. तशेंच, दंत, फार्मसी, अभियांत्रिकी, वास्तुशास्त्र, ललित कला आनी शिक्षण म्हाविद्यालयांय स्थापन जालीं-चड करून चडशा प्रकरणांनी दर एका प्रवाहांत एक म्हाविद्यालय आसतालें.[6] तशेंच थोड्याच काळा उपरांत, १९८० च्या दशका मेरेन, गोंयांत दोन कायदो म्हाविद्यालयां, चार कला आनी विज्ञान आनी एक बायलांचें म्हाविद्यालय स्थापन जालें,[6] तेन्ना मेरेन राज्याक मात अजून स्वताचें विद्यापीठ मेळूंक नाशिल्लें. तेन्ना हीं सगळीं मुंबय विद्यापिठाकडेन संबंदीत आशिल्लीं .
सीपीआयआरान जून १९६२ त गोंयांत स्थापन जाल्ल्या पयल्या म्हाविद्यालयांक संलग्नताय दिली[3] १९८५ मेरेन गोंयांतल्या पदव्युत्तर शिक्षणाची पुराय जतनाय मात्शें आकाराच्या सीपीआयआरान केल्ली "ज्यांत १३ विशयांनी पदव्युत्तर शिकोवपाची आनी शिकोवपाची वेवस्था आशिल्ली" आनी ताणें "गोंय विद्यापिठाचें केंद्रक तयार केलें".[6]
सुरवेचीं वर्सां[बदल]
गोंयांत पदव्युत्तर शिक्षणाची थापणूक करपाक १९६० च्या दशकांत कांय आव्हानां निर्माण जालीं --- तातूंत पोर्तुगेज शिक्षणाच्या माध्यमांतल्यान इंग्लीशींत अचकीत संक्रमण करपाची गरज पडली आनी नव्या प्रशासकीय वेवस्थेक तोंड दिवचें पडलें.[7] ते भायर मुंबय विद्यापिठानय आपल्या राज्य अधिकारक्षेत्रा भायर वचून गोंयांतल्या पदव्युत्तर केंद्रा कडेन संलग्नताय दिवपाची गरज आसतली.[7]
मुंबय विद्यापिठाच्या सिनेटान 30 एप्रिल 1965 दिसा पंजीमांत सीपीआयआर स्थापन करपाचो संकल्प केलो[7] गोंय अभिलेखागाराचे आदले संचालक डॉ.[7]
विद्यार्थ्यांचे क्रमांक[बदल]
सीपीआयआरान सुरू करतना फकत इंग्लीश, अर्थशास्त्र, गणित आनी रसायनशास्त्र ह्या विशयांचेर शिक्षण दिल्लें.[5] ताच्या नेमान शिकोवपी कर्मचाऱ्यां मदीं इंग्लीश प्राध्यापक, इतिहासाचो मानादीक प्राध्यापक, अर्थशास्त्रांतलो तात्पुरतो वाचक (मुंबय विद्यापिठाच्या अर्थशास्त्र शाळेंतल्यान बदली जाल्लो) आनी पोर्तुगेज आनी फ्रेंच भाशेचो व्याख्यातो आशिल्लो.[5]
१९७० च्या मध्याक ते निमाणेमेरेन केन्ना तरी सीपीआयआरांत अर्थशास्त्र, तत्वगिन्यान, इतिहास, इंग्लीश, फ्रेंच, हिंदी, मराठी, पोर्तुगेज (फकत उपकंपनी) आनी शिक्षण (सगले कला संकायांत) शिकोवपाची सुविधा आशिल्ली; विज्ञान संकायांत रसायनशास्त्र (कार्बनी, अकार्बनी आनी भौतिक), जैव रसायनशास्त्र आनी गणित; आनी ताच्या तंत्रज्ञान संकायांत फार्मसींत पदव्युत्तर पदवी मेळयली, ते भायर वैजकींत एमडी, एमएस, डीए आनी डीपीएम पदवी मेळयली.[5]
पयल्या शिक्षणीक वर्सा (१९६५-६६) सी.पी.आय.आर. वट्ट फकत ७१ विद्यार्थ्यांनी सुरू जाली, तातूंत ४९ मास्टर्स ऑफ आर्ट्स पदवी आनी २२ एम. Sc. पदवी मेळयली. तातूंत 17 बायलो आशिल्ल्यो.[7] सुरवातीच्या कांय गटांचे प्रवेश आंकडे सकयल दिल्ले.[7]
| वर्स | विद्यार्थ्यांची संख्या |
|---|---|
| पयलो गट (१९६६) २. | 71 विद्यार्थी आसात |
| दुसरो गट (१९६७) २. | 147 विद्यार्थी जाले |
| तिसरो गट (१९६८) २. | 198 विद्यार्थी जाले |
| चवथो गट (१९६९) २. | 225 विद्यार्थी आसात |
| पांचवो गट (१९७०) २. | 253 विद्यार्थी जाले |
| सवो गट (१९७१) २. | 306 विद्यार्थी आसात |
| १९७२-७३ बॅच | 377 विद्यार्थी जाले |
१९७१-७२ ह्या बॅचांतल्यान मुंबय विद्यापिठान शिक्षण आनी वैजकी ह्या विशयांतल्या पदव्युत्तर अभ्यासक्रमांत प्रवेश दिवपाची वेवस्था केली. [7] १९७० च्या दशकाच्या मध्याक सीपीआयआरांतले पदव्युत्तर विद्यार्थी एक हजार पार जाले.[7]
हाका लागून गोंय खातीर वेगळें विद्यापीठ स्थापन करपाचो उलो मारलो, जो 1974 वर्साच्या विधेयकान प्रस्तावीत केल्लो, जाचे खाला मध्य गोंयच्या पोंदा उपजिल्ह्यांतल्या कुंडईम हांगा शीर्ष संस्था स्थापन करपाची आशिल्ली, हो निर्णय कांय जाणांनी घेतलो वाद आनी वाद हांचो आस्पाव जाता. [7]
शिफारशी करप[बदल]
झा समितीन विद्यापीठ स्थापन करपाचो, आनी पांच ते धा वर्सांत सीपीआयआरची ल्हव ल्हव पुराय वर्सिटी करपाचो प्रस्ताव मांडलो. हे समितीन सुचयलें की सीपीआयआर हो वर्सिटी खातीर केंद्रक म्हूण तयार करूं येता; सीपीआयआर मुंबय विद्यापिठाच्या सहकार्यान गोंय सरकारान स्थापन केल्ल्या मंडळाखाला दवरप ; सीपीआयआर प्रशासकीय काम संचालकाच्या फुडारपणा खाला कार्यकारी समितीन करचें; ताका फावो त्या सुवातेर स्थलांतरीत करचें अशें; सीपीआयआर मंडळाक अर्थीक संस्थेचे सगळे अधिकार आसतले जाल्यार शिक्षणीक अधिकार मुंबय विद्यापिठाक आसतले अशें ; ताच्या संचालकाक सीपीआयआर फुडल्या वर्सिटींत विकसीत करपाचें काम दिवप; जाल्यार हेर शिफारशींनी गोंयची इतिहासीक, भौगोलिक आनी संस्कृतीक स्थिती लक्षांत दवरून केल्ली. पूण विद्यापिठाची स्थापणूक करपाच्या वेगवेगळ्या आंगां विशीं खूब चर्चा जाली, तातूंत ताच्या स्थळा विशींय खूब चर्चा जाली. हें निमाणें गोंयांत अदमास केल्ल्या काळांत न्हय तर फकत 1980 च्या दशकाच्या मध्याक, डॉ.
भुमिका भायर वाडली[बदल]
वर्सां वचत वचत सीपीआयआरान स्वता बदलत आशिल्ल्या गोंयांत बदलपी भुमिका साकारली. गोंयच्या राजकीय एलिटांक ह्या वाठारांत स्वताचें विद्यापीठ आसचें अशें दिसतालें कारण "१९७४ वर्सा [sic] स्थापन जाल्लें सेंटर फॉर पोस्टग्रेजुएट इन्स्ट्रक्शन अँड रिसर्च (सीपीआयआर) आशिल्लें [एक] वेवस्था चालू दवरप राजकी नदरेन अरुचीक आसतलें." मुंबय विद्यापिठाचो (सद्याचो मुंबय) एक भाग. संघराज्यांतल्यान पुराय राज्यांत पदवी मेळोवपाची आकांक्षा आशिल्ल्या नव्यान कोरांतिल्ल्या स्वतंत्र संघराज्य घटका खातीर विद्यापिठाची स्थापणूक करप हें निश्चीतपणान अफाट प्रतिकात्मक मोल आसतलें आनी घरांतल्या आवाजी (चड करून मध्यमवर्गीय) मतदारसंघाकय राजकीय नदरेन पुरवण करतलें. " [8]
सीपीआयआर स्वता अभ्यासा खातीर मर्यादीत पर्याय दितालो. देखीक- समाजीक शास्त्रांतल्या एकंदर एम.ए.च्या कार्यावळीचो एक भाग म्हूण समाजशास्त्रांतले फकत चार पेपर दिताले; "उद्देश एम.ए.पदवी स्वता आनी समाजशास्त्र ताचे कडेन आकस्मीक आसप." [8]
संशोधन[बदल]
संसाधनां क्वचितच डिजिटल करपाच्या काळांत ही संस्था सक्रीय आशिल्ल्यान सीपीआयआरान तयार केल्ल्या कामांचो मागोवप कठीण थारूंक शकता. पूण गोंयच्या अभ्यासाच्या मळाक संबंदीत आशिल्ले कांय संदर्भ ऑनलायन आसूं येतात, जशे की अमालिया क्वाड्रोस हाचें ‘ द डेव्हलपमेंट ऑफ प्रिमरी एज्युकेशन इन गोवा फ्रॉम 1910 ते 1961, (CPIR, University of Bombay, 1974) हें चड हालींच्या अभ्यासांत. [9] सीपीआयआराक संबंदीत आशिल्ल्या विद्यार्थ्यांनी आनी विद्वानांनी केल्ल्या वावराचे हेर उल्लेख गूगल स्कॉलराचेरूय मेळटात. [10]
सीपीआयआर राष्ट्रकुल विद्यापिठांच्या वर्सुकी पुस्तकांत नोंद जाल्या . [11] परिसंवाद आनी कार्यावळी घडोवन हाडपाकय ताणें आपली भुमिका साकारली. [12] [13]
सीपीआयआर कडेन संबंदीत आशिल्ल्या नामनेच्या शिक्षणतज्ञां मदीं प्रा. बी.एस.शास्ट्री (१९३८-१९९१), मुंबयचो नामनेचो इतिहासकार डॉ जॉर्ज मार्क मोरेस जो सप्तकाच्या शेवटाक वर्ग चलोवपा खातीर उड्डाण करून आयिल्लो, डॉ माविनकुर्वे (सूक्ष्मजीवशास्त्र) आनी हेर. शास्त्रीन इतिहासांतली डॉक्टरेट पदवी नामनेचो अभिलेखागार पीएसएस पिसुर्लेन्कार हाच्या हाताखाल केलो. [14] शास्त्रीन मार्गावा हांगाच्या पार्वतीबाई चौगुले महाविद्यालयांत इतिहास व्याख्यातो म्हणून आपली कारकीर्द सुरू केली, आनी सीपीआयआर आनी गोंय विद्यापिठांतल्या इतिहास विभागांचो मुखेली जालो . [14] तो जायत्या विद्यार्थ्यांचो संशोधन मार्गदर्शक आशिल्लो. [14] सीपीआयआर कडेन संबंदीत आशिल्ले हेर नामनेचे शिक्षणतज्ञ प्रा. इतिहास, फॅकल्टीक भेट दिवपी डॉ. इतिहासा खातीर लाविनिओ द सौझा; प्रा. मर्फी, इतिहास आनी डी. प्रा. सेंट झेवियर एस कॉलेज, मापुका हांगाचो केलेकर, इतिहास; उपरांत इतिहास गोवा विद्यापीठाचे विभाग मुखेली जाले डॉ.के.एम.
एका पांवड्यार सीपीआयआरान डिप्लोमा इन हायर एज्युकेशन (डीएचई) अभ्यासक्रमाचे वर्ग चलयले, जो कॉलेजींतल्या शिक्षकांक गरजेचो आशिल्लो.
थळाव्या इतिहासांतल्या संशोधनाक चालना दिवपाच्या मळार सीपीआयआराची भुमिकाय नोंद जाल्या जशी भारतांतल्या पोर्तुगेज नेव्हिगेशनाचेर के.एम. मॅथ्यूज हांणी केला. [15]
1980 च्या दशकांत `टेक-ओव्हर'[बदल]
तेन्नाच्या केंद्रशासीत प्रदेश सरकारान गोंय, दमन आनी दीयूचो कायदो संमत केलो जाचे खाला गोंय विद्यापीठ हातांत घेतली, "मुंबय विद्यापिठाच्या सल्ल्यान [प्रस्तावीत गोंय] विद्यापिठान थारायिल्ले" तारखे सावन सीपीआयआर आनी "सगले हक्क, त्या तारखे आदीं रोखडेंच त्या केंद्रांत निहित आशिल्ले हितसंबंद, पदवी आनी देयता, [जे] विद्यापिठाक निहित आसतले." [16]
कायद्यान सीपीआयआर बंद करपाचीय परवानगी दिली, जो मेरेन "त्या तारखे आदीं रोखडेंच त्या केंद्रांत शिकपी खंयच्याय विद्यार्थ्याक ताचो अभ्यासक्रम पुराय करपाक मेळटलो आनी विद्यापिठान ताका सुचोवण्यो, शिकोवप आनी प्रशिक्षण दितले अ त्या तारखे सावन पांच वर्सांचो काळ आनी असो विद्यार्थी अशी परिक्षा घेवपाक पात्र आसतलो:" [16] कायद्यान अशेंय थारायलां की "ते तारखे आदीं रोखडेंच मुंबय विद्यापिठाचे खंयचेय परिक्षेक पात्र आशिल्लो हेर खंयचोय विद्यार्थी अशी परिक्षा घेवंक शकता परिक्षा घेवप." [16]
ताची कामां बंद जाले उपरांत मुंबय विद्यापिठाच्या सीपीआयआरचे कर्मचारी, मालमत्ता आनी देयदारी गोंय विद्यापिठान घेतली आनी उपरांतच्या विद्यापिठान शिक्षकांच्या सेवा परिस्थितीचेर नियंत्रण दवरपी ताच्या विद्यापिठाच्या कायद्यांचो वायट परिणाम जावचो ना हाची जतनाय घेतली शिक्षक कर्मचाऱ्यांचो आस्पाव जाता. [1] कांय शिक्षक कर्मचाऱ्यांनी उपरांत, सेवा अटीं खातीर न्यायालयां कडेन संपर्क सादलो. [1]
जी.व्ही. कामत हेलेकर हो सीपीआयआरचो निमाणो संचालक आशिल्लो[17] , आनी ऑक्टोबर 1985 दिसा ताच्या अचकीत मरणा मेरेन नव्या गोंय विद्यापिठाच्या कार्यकारी मंडळाचो वांगडी म्हणून ताची नेमणूक जाल्ली.[18] सीपीआयआरच्या त्या प्राध्यापकांतल्यान जे आपल्या वावराक लागून याद जातात (कांय... जे गोंय विद्यापिठांतय गेले) अशे प्रा.अंतरकार, प्रा पांडे, प्रा ग्रामोपध्या, प्रा वादर, प्रा सदाशिव देव (गणित), प्रा.अशोक के विज्ञान), प्रा.बी. आफोंसो (तत्त्वगिन्यान) हांणी केला
गोंयचो आदलो लेफ्टनंट गव्हर्नर आनी भारताच्या राष्ट्रीय अल्पसंख्यांक आयोगाचो (National Minority Commission) माजी अध्यक्ष डॉ गोपाल सिंगाक "आव्हानात्मक संक्रमण काळाचो पुराय प्रभार घेवपाचें श्रेय मेळ्ळां-[सीपीआयआरचें] गोंय विद्यापिठांत रुपांतर करप." [2] मे १९८५ मेरेन गोंय सरकारान पंजीमांतल्या ल्हान इमारतींतल्यान बांबोलीम हांगाच्या गोंय वैजकी म्हाविद्यालयाच्या तेन्नाच्या नव्यान बांदिल्ल्या, रिकाम्या जाग्याच्या एका विभागांत सीपीआयआर हस्तांतरित करप पुराय केलें.[2]
संदर्भ[बदल]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Dr.Joe D'Souza, Taleigao Goa v. State of Goa Through the Chief Secretary and Anr., | Bombay High Court | Judgment | Law | CaseMine". www.casemine.com (in इंग्लीश). Retrieved 2020-11-03.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Kamat, Nandkumar (June 20, 2010). "Goa University, a Voyage of Quarter Century - I". The Navhind Times.
- ↑ 3.0 3.1 "Goa University, Goa's premier University, Post Graduation, PH.D, B.SC, M.SC, Research Facilities Study India programme". unigoa.ac.in. Archived from the original on 2016-04-05. Retrieved 2023-07-11.
- ↑ 4.0 4.1 "Government of Goa | Goa University". Retrieved 2020-11-03.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Gune, V.T., ed. (1979). Gazetteer of the Union Territory: Goa, Daman and Diu. District Gazetteer, Part I: Goa. Gazetteer Department, Government of Goa, Daman and Diu. pp. 698–702.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Annual Report 1991-92 (PDF). Goa University. 1993. p. 11.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 Times, Navhind (2015-06-14). "Fifty Years of Post Graduate Education". The Navhind Times (in अमेरिकन इंग्लीश). Retrieved 2020-11-03.
- ↑ 8.0 8.1 Patel, Sujata (26 April 2016). Doing Sociology in India: Genealogies, Locations, and Practices (in इंग्लीश). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-908965-9.
- ↑ Cabral, Ricardo (2009). The Development of Teacher Education in Portuguese Goa, 1841-1961 (in इंग्लीश). Concept Publishing Company. ISBN 978-81-8069-643-5.
- ↑ "Google Scholar". scholar.google.com. Retrieved 2020-11-10.
- ↑ Commonwealth Universities Yearbook (in इंग्लीश). Association of Commonwealth Universities. 1993.
- ↑ Gupta, B. M. (1992). Handbook of Libraries, Archives and Information Centres in India (in इंग्लीश). Aditya Prakashan. ISBN 978-81-85179-75-9.
- ↑ The Quarterly Review of Historical Studies (in इंग्लीश). Institute of Historical Studies. 1976.
- ↑ 14.0 14.1 14.2 Shastry, Bhagamandala Seetharama (2000). Goa-Kanara Portuguese Relations, 1498-1763 (in इंग्लीश). Concept Publishing Company. ISBN 978-81-7022-848-6.
- ↑ Mathew, K. M. (1988). History of the Portuguese Navigation in India, 1497-1600 (in इंग्लीश). Mittal Publications. ISBN 978-81-7099-046-8.
- ↑ 16.0 16.1 16.2 The Goa University Act, 1984. Government of Goa. 1984. pp. 921–922.
- ↑ Boletim Do Instituto Menezes Bragança (in इंग्लीश). O Instituto. 1986.
- ↑ Annual Administrative Report 1985-86 (PDF). Goa University. 1987. p. 3.